Çin Huang Ho Irmağı

Çin’de ırmak.

Uzunluğu 4 845 km (havzası 750 000 km²) olan Huang Ho, yani Sarı Irmak (bu adı lös yüklü sularının renginden ötürü almıştır) Tibet’in doğusunda bir dev su sarnıcı olan Çing Hay yay­lasından doğar.

Düzensiz Akıntı Ve Debi

Tibet kütlesinden ayrıldıktan sonra kuzeye yönelen, ama “Ordos kıvrı- mı”nı çizdikten sonra, çok geçmeden gene güneye uzanan Huang Ho, Çin Ling dağlarına raslayınca kuzeydo­ğuya sapar; alüvyonlarıyla oluştur­duğu Kuzey Çin ovasını dümdüz geçtikten sonra, Çe Li körfezine dö­külür.

Huang Ho ırmağı üstündeki tekneler

Uzunluğuna ve havzasının yüzölçü­müne karşın, bazı etmenler (karların erimesi, sonbahar yağmurları) yü­zünden ve kollarının pek büyük ol­mayışından (Vey, Fen) ötürü, çok dü­zensiz bir ırmaktır. Ortalama debisi saniyede 3 000 m³’tür (bu, büyük bir ırmak için düşük sayılır); cılızlaştığı zamanlarda 100 m³’e (ya da biraz faz­lasına) kadar inebilir; kabardığı za­manlardaysa saniyede 30 000 m³’e kadar yükselebilir. Sık sık yatağını değiştirir; Denize günümüzdeki ağ­zından yüzlerce kilometre öteden dö­küldüğü olmuştur.

Bu nedenle, düzenli bir sulama gerle kıyılarında hiçbir önemli yerleşim merkezi görülmez. Huang Ho, eski Çin’in en büyük ekseni olmuş, Şang uygarlığı aşağı çığırında gelişmiştir (Şu King bu akarsudan, başkente gi­den başlıca yollardan biri olarak söz eder). İmparatorluk döneminde Çin’in iki büyük kenti olan Lo Yang ile Çangan, Huang Ho’nun kolları üstünde kurulmuştur (bu kentler önemlerini günümüzde de korumak­tadırlar).

Huang Ho üstünde bütün çağlarda önemli bent çalışmaları yapılmıştır; daha Savaşan Krallıklar döneminde Huang Ho’nun aşağı çığırını Yangdzı Kiang’ınkine (Mavi Irmak) bağla­yan Büyük Kanal, ülkenin en işlek yollarından biriydi. 1949 devriminden sonra Huang Ho’nun düzenlen­mesi, Çin Halk Cumhuriyetinin baş­ta gelen hedeflerinden biri oldu. 1957’de hazırlanan ve 1990 yılları so­nunda tamamlanacak bir planda, kırk altı baraj, ulaşıma elverişli ka­nallar (bunlar geniş Ordos bölgesi­nin değerlendirilmesine olanak sağ­layacaktır) ve sulama ağlan yapılma­sı öngürüldü (planın büyük bir bölümü tamamlanmıştır). ÇinLing dağla­rının eteklerinde, ırmağın son kıvrı­mında gerçekleştirilen dev San Mm (Üç Kapı) barajı da tamamlanmıştır ve büyük ölçüde elektrik üretiminin yanı sıra önemli bir alanın sulanma­sını sağlamaktadır.

Hadi Paylaş!