Ferormon nedir? Arılarda kraliçenin çenealtı bezleri tarafından salgılanan hormon niteliğindeki bir kimyasal maddeyi belirten ve 1959’da Karlson ve Butenandt tarafından ortaya atılan terim. Ferormon, öbür böceklerde de bulunur ve böceklerde doğuştan olan bir haberleşme sisteminin özelliklerinden birini oluşturur. Sözgelimi, bazı dişi kelebekler erkek kelebekleri, çok uzak mesafelerden kokulu ferormonlar yayarak kendilerine çekerler. Toplumsal gruplaşma açısından, özellikle de arılar söz konusu olduğunda, ferormon bir bireyden öbürüne yayılarak, toplumun üyelerinin davranışlarının sonuçta uyumlu olmasını sağlar.
Kısa bir süredir, ferormonların omurgalılarda varolduğu bilinmektedir (olay, balıklarda ve memelilerde kanıtlanmış olmakla birlikte, en açık biçimde arılarda betimlenebilmiştir). Bu maddenin varlığından ilk olarak 1950 yılında Gifsur Yvette’teki arıcılık merkezinde Pain kuşkulanmış ve daha sonra ferormon, Fransız hayvan ruhbilimi (zoopsikoloji) okulu tarafından incelenmiştir.
Kraliçe arının ferormon salgısı, işçi arıların yumurtalıklarının gelişmesini engeller, kraliçeyi çeviren bireyler onu yalarlar; ferormon da işçilerin yaptığı süreli besin alışverişi sırasında bütün kovana böylece yayılır. Deney amacıyla kraliçe kovandan
alınırsa, ferormon eksikliğinin belirtileri gözlenir: İşçilerin yumurtalıklarının büyümesi için birkaç saat yeterlidir. Kraliçenin yokluğu sürerse, işçiler, döllenmedikleri için erkek bireyler verecek yumurtalar yumurtlar, özellikle de, bazı genç larvaların çevresinde krallık hücreleri örmeye başlarlar; normal durumda işçi olmaları gereken bu larvalar, krallık hamuruyla beslenirler ve bunun sonucunda, anatomileri ve fizyolojileri kraliçe olacak biçimde değişir. Gerçekte, aralarından yalnızca biri, rakiplerini öldürdükten sonra “kovanın üreme organı”, yani iş gören toplumsal bir yumurtalık haline gelir.
Son Yorumlar