Anne babalar ile oğul döller arasında pek çok benzerlik bulunmasına rağmen, bazı farklılıklarda bulunur. Bu benzerlik ve farklılıkların neden ortaya çıktığını ve bunların nesiller arasında nasıl aktarıldığını inceleyen biyoloji salına genetik ya da kalıtım bilimi denir.
Genetiğin temellerini açıklayan bilimsel yasalar, Gregor Mendel’in bezelyeler üzerinde yaptığı melezleme deneylerine dayanır.
Gregor Mendel deneylerinde kullanmak için bezelyeyi seçmesi, şans eseri olsa da kendisine biyoloji alanında başarı kazandırmıştır. Çünkü bezelyeleri yetiştirmesi kolaydır ve bu bitkiler yıl içinde çok sayıda döl vermektedir. Bu özelliklerinin yanında çok fazla çeşide sahip olup kendi kendini dölleyebilecek bir çiçek yapısına sahiptir.
Monohibrit çaprazlama, erkek ve dişi genlerin semboller aracılığı ile gösterilerek genotip ve fenotip olasılığının hesaplanma işlemidir. Bu biçimde sadece tek bir özellik dikkate alınarak yapılan çaprazlama işlemine verilen isim olup, bu olayın kalıtımına ise Monohibrit kalıtım denilmektedir.
Eğer bir canlıda iki gen birbirine tüm özellikleriyle benziyor ise, (AA ya da aa gibi) bunlara homozigot ya da saf kan denilmektedir. Saf kan yeni nesiller elde etmek amacıyla kendileştirme yapılır yani döllenme işlemi oğulun kardeşi, anne babası veya yavrusu ile olmalıdır.
Mendel’in kendileştirme deneyinden önce bilinmesi gereken bazı terimler bulunmaktadır.
P dölü: Mendel’in çaprazlama deneyinde kullandığı ilk döllerdir.
F (filial) dölü: oğul ve nesil anlamında kullanılır. P döllerinin çaprazlanması ile ende edilen döle F1, iki F1 dölünün çaprazlanma işlemi ile elde edilen döle F2 denir.
Mendel, saf kan yuvarlar ve buruşuk bezelyeleri ile çaprazlama işlemi yaptığında, elde ettiği F1 dölünün tamamı yuvarlak tohumlu olmuştur. F1 dölünde kendi gösteren karakter olan yuvarlak tohum özelliğine dominant (baskın), kendini göstermeyen buruşuk tohum özelliğine ise resesif (çekinik) olarak adlandırdı.
Gregor Mendel daha sonra F1 dölünü kendi aralarında çaprazlama işlemi (kendileştirme) uygulayarak F2 dölünü elde etmiş oldu. F2 dölündeki tohumların üçü baskın özellik olan yuvarlak tohum iken, bir tanesi çekinik özellik olan buruşuk tohum özelliğini taşımaktaydı. Mendel aynı deneyi başka özelliklere sahip tohumlar üzerinde defalarca uyguladı ve aynı sonuca ulaştı.
Son Yorumlar