Keten Nedir? Kullanım Alanları ve Üretimi

Ketengiller (Linaceae] ailesinden, ba­sit yapraklı ve .lifleri dokumacılıkta kullanılan otsu bitki ve bu bitkinin lif­lerinden yapılan dokuma.

Keten Tarımı

Keten 0,30-1 m boyunda, mavimsi ya da maviye çalan pembe renkli küçük çiçeklerle kaplı, dik durumlu tek sap­tan oluşan bir bitkidir; gövdede kuru­tucu özellikteki bir yağ bakımından zengin (% 28-38 oranında), parlak kahverengi küçük tohumlu kapsüller bulunur. Yağ elde edildikten sonra ge­riye hayvan yemi olarak kullanılan küspe kalır.

Keten, toprağı verimsiz kılan bir bit­ki olduğu için, ekildiği toprak düzenli olarak değiştirilmelidir. Keten ekimi, genellikle mart ayının son haftasmda yapılır. Toprak piresine karşı (sözge­limi, D.D.T. kullanılarak) yapılan mücadele dışında, keten tarımı özel ba­kım gerektirmez. Hektar başına, orta­lama 700-1 200 kg lif ve 600-1 000 kg tohum elde edilir. Ürün, liflerin kırıl­maması için daha çok makineler yar­dımıyla toplanır. Keten birkaç gün tarlada küçük yığınlar halinde kuru­maya bırakılır. Liflerin üstü pektik maddelerle örtülü olduğundan, saplar suya yatırılır; suya yatırma işlemi pektik maddeleri erittiği için, liflerin ayrılmasını sağlar; daha sonra bunla­rın üstüne sert biçimde vurularak lif demetleri kabuktan ayrılır. Ayrılan keten lifleri iplik fabrikalarına gönderilir.

Kullanım Alanları Ve Üretim

Batı ve Orta Asya’da, Eskiçağ’da en değerli dokuma gereci olarak kabul edilen ketenin kullanımı Kaide ve Babil’den Hindistan ve Mısır’a, daha sonra da Avrupa’ya yayıldı. Lifleri ku­maş, bez, yelken ve halat yapımında kullanılıyor, tohumlarıysa besleyici, yumuşatıcı ve barsak çalıştırıcı nite­liklerinden dolayı çok aranıyordu. Önceleri doğadan toplanan keten, da­ha sonra yetiştirilmeye başlandı. Keten tarımı önce Batı Asya’da gelişti, oradan Avrupa kıtasına geçti. Keten, Batı Avrupa’da Cilalıtaş devrinden beri ekiliyordu; Eski Yunanlılarla Ro­malıların çok önem verdikleri bu bit­ki, Galyalılar tarafmdan da biliniyor­du.

Yabani ketenin birçok türü vardır. Önceleri sapları olgunlaştıktan sonra kesilen, Akdeniz bölgesi kökenli çok yıllık bir keten üretildi; daha sonra bunların yerini, sapları olgunlaştığın­da sökülerek çıkarılan, Asya kökenli (İran, Güney Kafkasya, Türkistan, Af­ganistan) ve biryıllık bir keten aldı. Bu biryıllık keten (Linum usitatissimum) tohumları için olduğu kadar lifleri için de günümüzde hâlâ tarımı yapılan tek keten türüdür.

Kenevir ve pamuk gibi öbür doğal do­kuma maddeleriyle yapay dokuma maddelerinin rekabeti günümüzde ke­ten tarımında düşüşe yol açtı. Dünyanın başlıca keten üreticisi 5.5.C.B’dir. Ülkede 1 200 000 ha bir alam kaplayan dokumacılığa yönelik keten tarımından 480 000 t lif elde edilir; dünya üretiminin % 70’inden çoğunu oluşturan bu keten, saf ya da pamukla birlikte dokumacılıkta, ayrı­ca dikiş ipliği yapımında kullanılır. Lif üretiminde S.S.C.B’ni Polonya ve Fransa izler.

Birçok ülke, yağ elde etmede kullanı­lan keten tarımına geniş alanlar ayır­mıştır (Arjantin’de 800 000 ha.

S.S.C.B’nde 1 500 000 ha, Hindistan da 1 800 000 ha). Ketenden elde edi­len yağdan cila, boya, matbaa mürekkepleri ve linoleum yapımında yarar­lanılır.

Hadi Paylaş!