Doğu cephesi komutanı Kâzım Ka- rabekir Paşa, Doğu illerinin Ermeni zulmünden kurtarılması için bir askeri harekât başlatmak üzere T.B.M.M. hükümetine öneride bulunmuştu. Önerinin gerekçeleri şöyleydi:
O sırada Erzurum’da bulunan ve Moskova’ya gitmesi gereken Türk delegasyonunun yolculuk edeceği Kars- Bakû yolunu açmak;
Ermenilerin İslam halka yaptıkları zulüm ve katliamı durdurmak;
Ermenilerin ilk fırsatta Erzurum’u da ellerine geçirmek için girişimde bulunmaları olasılığına karşı. Ermeni ordusuna üstün ve elverişli bir durum almak ve esasen Brest Litovsk ve Ba- tum anlaşmalarıyla Türkiye’ye bırakılmış olan Elviye-i Selâse’yi (üç vilayet) Ermenilerden kurtarmak. Hükümet bu öneriyi inceleyerek uygun buldu ve Cephe Komutanlığı’na taarruz hazırlığı emrini verdi. O sırada S.S.C.B. ile yürütülen işbirliği ve dostluk siyaseti gereği olarak, onların önerisi üstüne soruna siyasal bir çözüm bulabilmek için saldırı, bir süre geciktirildiyse de,Ermenilerin işi iyice azıtmaları üzerine T.B.M.M. Doğu Ordusu’nu 28-29 Eylülde ileri harekâta geçirdi.
Saldırı başarıyla gelişmekteydi. 29 Eylülde Sarıkamış, 30 Ekimde Kars, 7 Kasımda Gümrü ele geçirildi. Böylece, Doğu illerinin kurtarılması sağlanmış oldu (Doğu taarruzu ulusal hareketin ilk askeri zaferidir. Bu zafer yurtta büyük yankılar yapmış, Anadolu’nun birçok yerinden halk, Meclis’e ve Doğu Ordusu’na tebrik telgrafları göndermiştir. Batı cephesinde, Yunan taarruzuyla doğan üzüntü bir ölçüde hafiflemiş, halkın morali yükselmiştir).
Ermeniler, 3 Aralık 1920’de, Gümrü Anlaşması’nı imzaladılar. Bu anlaşmaysa T.B.M.M. hükümetinin bir siyasal zafer kazanmasıydı. Böylece, Birinci Dünya savaşı yenilgisinden sonra, Doğu Anadolu’da kurulmaya çalışılan Ermenistan artık bir hayal oluyordu.
Doğu cephesinin kapanmasıyla asıl savaşını batıda Yunanlılarla yapacak olan Türk ordusu, arkası güvenli olarak dövüşecek ve doğudaki birliklerin bir bölümü Batı cephesine nakledilecekti. Ayrıca, Rusya’dan gelecek yardımlar için de yol açılmış bulunuyordu.
Son Yorumlar