Bilgi felsefesinde insan düşüncesinin kesin doğrulara ulaşamayacağını ileri sürerek kuşkuyu sistem haline getiren öğreti.
Kuşkuculuk, dogmatizme karşı çıkan, kolay çözümlerle yetinmeyen ve her şeyi didiklemeye yönelen bir düşünce biçimidir. Kamtlarımysa, duyuların ve akdyürütmenin içine düştüğü yanlışlardan, kuramsal alanda ileri sürülen karşıt görüşlerden birinin ötekinden daha doğru olmasından, her şeyi kanıtlamak gerektiğinde sonsuz bir dizi izlemek zorunluğundan çıkarır. Aşırı biçiminde kuşkuculuk, olumlu ya da olumsuz her tür yargıyı askıya almayı gerektirir ve Montaigne’in şu sözünde dile gelir: “Ne biliyorum?”. Kuşkuculuk Eskiçağ’da Pyrron, Ainesidemos, Agrippa, Sekstos Empeirikos tarafından temsil edildi ve Yeni Akademi’nin olasılıkçılığına yol açtı. Bu kuşkuculuk, tümdengelimli akıl yürütmeleri ele alıyordu. Hume’un kuşkuculuğuysa, deneysel bilime yönelmişti ve kategorilerin (özellikle nedenselliğin) yalnızca düşünsel alışkanlıklar olduğunu ve olasılık düzeyini aşmadığım ileri sürüyordu.
Çeşitli Alanlar İçin Kullanma
Dogmatizmler, kuşkuculuğun olumsuz ve tersine dönmüş bir dogmatizm olduğunu ileri sürmüşlerdir. Bunun nedeni, kuşkuculuğun, hiçbir şeyi olumsuzlayamayacağımızı olumsuzlamış olmasıdır. Kuşkuculuk dogmatizmlerin ortak düşmanıdır, ama hiçbir kesin yargı ileri sürmediğini, düşüncenin arınmasından başka amacı olmadığını da her zaman belirtmiştir. Kuşkuculuğun, çeşitli amaçlar içinkullanıldığı apaçık görülmektedir. Kimi zaman her şeyi yadsımak için bir temel, kimi zaman da her şeye inanmak için bir neden olarak kullanılmıştır. Pyrron ve Montaigne için kuşkuculuk bu dünyada mutluluğa ulaşmanın, Pascal içinse, Tanrı’ya ulaşmanın yoludur. Bazıları kuşkuculuğu, bağnazlığa karşı çare ve hoşgörünün kaynağı olarak görürler, bazılarıysa kuşkuculuktan yola çıkarak gizemciliğe varırlar. Bayie içinse kuşkuculuk özgür düşünceyi destekleyen bir kanıt niteliği taşır. Descartes’ın “geçici kuşku”sununsa bu tür kuşkuculukla bir bağlantısı yoktur. Kant ise, metafiziğinde, “inanç”ı “bilim”in yerine koyarak kendinden önce gelişmiş bulunan bazı kuşkuculuk anlayışlarına karşı çıkmıştır.
Son Yorumlar