Laponya Neresidir? Hakkında Bilgi

Avrupa’nın en kuzey bölgesi.

Batıda Atlas Okyanusu, doğuda Barents denizi ve Beyaz Deniz’le çevrili, güneyde de 66. kuzey enlemiyle sı­nırlı olan Laponya, beyaz ırktan gelen ve ilginç bir uygarlıkları olan Laponların yurdudur.

Norveç, İsveç, Finlandiya ve Rusya olmak üzere dört ülkeye yayılan La­ponya toprakları, yüzey şekilleri ba­kımından iki büyük bölgeye ayrılır: Dağlık olan batı bölgesi 2 000 m’ye ulaşan tepelerle, denize kadar inen buzullarla ve en önemlileri Törne, Trâsk olan göllerle kaplıdır; zaman zaman 1 000 m’ye kadar ulaşan tek­düze engebeli bir toprak aşınması alanından oluşan doğu bölgesindey­se, çok sayıda göl (inari) ve geniş ba­taklık alanları vardır. Yılın sekiz ayında donan ve yalnızca yaz ayla­rında yüzeysel olarak çözülen top­rak, esnek bir turbadan oluşur; üstü otlar, bodur çalılıklar ile cüce kavın ağaçlarından meydana gelen ve tun­dra diye adlandırılan bitki örtüsüyle kaplıdır. İğne yapraklılara ancak gü­neye doğru raslanır.

İlgi Çekici Uygarlık

Nüfusu 45 000’i bulan Lapon halkı Norveç’te (Finnmark, Troms ve Nordland), İsveç’te (Vâsterbotten ve Norrbotten), Rusya’da (Murmansk bölgesi) ve Finlandiya Laponyası’nda yaşar.

Laponlar, ortalama 1,50 m olan kısa boyları, esmer tenleri ve kısakafalı (brakisefal) olmalarıyla, sarışın ve uzun boylu İskandinavyalIlardan ay­rılırlar. İnsanbilimciler, bu ırkı, daha uzun olan (ortalama 1,63 m) Alp ırkın­dan sayarlar. Çok sayıda İsveççe söz­cüğün yer aldığı laponca (ya da lap­ça) finugor dü öbeğindendir ve birçok lehçe içerir.

Rengeyiklerinin mevsimlik göçlerine bağlı olarak, Laponlar uzun süre gö­çebe bir yaşam sürdürmüşlerdir (bu durum öyle bir noktaya erişmiştir ki, bir rengeyiği uygarlığından bile söz edilebilir). Eskiden ulaştırma aracı olarak kayakların ya da rengeyikleri­nin çektikleri kızakları kullanan La­ponlar, yaz aylarında otlaklarda kur­dukları deri ya da bez çadırlarda, kış aylarındaysa ağaç ya da ağaç kabuk­larından yaptıkları evlerde yaşarlar­dı. Başlıca geçim kaynaklarını renge­yiği yetiştiriciliği, balıkçılık ve kürklü hayvan avcılığı oluşturuyordu. Günü­müzdeyse Laponlar bağlı oldukları ül­ke topraklarında yerleşik olarak otur­makta ve giderek geleneksel giysilerinden de vazgeçmektedirler. Rengeyiği ve sığır yetiştiriciliğinin ya­nı sıra patates ve çavdar tarımıyla da uğraşan Laponlar bu ürünlerin satı­şından önemli kazanç elde ederler. İs­veç, Finlandiya ve Norveç Laponyası’nda yaşayan Laponlar, turistlere yönelik el işlerine eğilmişlerdir.İsveç Laponyası’ndaki Kiruna ve Gâllivare’de iki demir madeni işletilir.

Hadi Paylaş!