Leonhard Euler Hayatı ve Matematiğe Katkıları

Leonhard Euler, İsviçreli matematikçi (Basel, 1707- Petersburg, 1783).

Matematik konusundaki ilk bilgileri­ni babası Paul Euler’den aldıktan sonra, tanrıbilim okuması için Basel’e gönderilen Leonhard Euler, bu arada babasının arkadaşı olan jean Bernoulli’nin matematik derslerini izledi. 1727’de jean Bemoulli’nin oğullan Daniel ve Nicolas Bemoulli, Katerina I tarafından, Petersburg’da kurulmuş olan Yeni Bilimler Akademisi’ne çağrılınca, Euler de onlar­la birlikte giderek önce fizik (1730), sonra da matematik dersleri (1733) verdi. 1735’te,yoğun çalışma sonucu beynine kan hücum etmesi üstüne sağ gözünü yitirdi. 1736’da Mechanica sive motus scientia anaJytica exposita’yı yayımladı. Genel meka­niği konu edindiği bu kitabında, çö­zümleme (analiz) sonuçlarını meka­niğe uyguladı; ayrıca, hareket ha­lindeki bir katının üç dik açılı bir üçyüzlüdeki konumunu belirlemeye yarayan açıları (Euler açıları) ta­nımladı.

1741’de Prusya kralı Friedrich II tarafından Berlin Akademisi’nin Matematik ve Fizik Bölümü’nü yönetmeye çağrılınca, Berlin’e giderek 1766’ya kadar orada yaşadı. Eşçevreliler sorununu inceledikten sonra, kendilerine oranla, bazı belirsiz fonksiyonların bütün öbür fonksi­yonlardan daha büyük ve daha küçük olduğu eğrileri ve yüzeyleri saptamayı sağlayan Methodus inveniendi lineas curvas maximi minimi propiedate gaudentes ya da Traite des isoperimetres (Eşçevreliler İn­celemesi, 1744) adlı çalışmasını ta­mamladı. Aynı yıl Theorie du mouvement des planetes et des cometes (Gezegenlerin ve Kuyruklu yıldızların Hareket Kuramı) adlı yapıtını yayımladı. Theorie de Taimantation (Mıknatıslanma Kura­mı) adlı çalışmasında, elektrik ve magnetik alanların yorumlanmasın­da esîr kavramını ortaya attı ve bu yapıtıyla Paris Bilimler Akademisi’nin koyduğu ödülü kazandı. 1748’de genel olarak fonksiyonları, sayılar kuramını, eğriler ile yüzeylerin çö­zümsel incelemesini, üstel, logaritmik, trigonometrik fonksiyonları, vb. inceleyen Introductio in analysis infinitorum’u (Sonsuz Küçükler Çö­zümlemesine Giriş), 1755’te de ma­tematikçiler tarafından XIX. yy’ın ortalarına kadar kullanılacak olan İnstitutiones calculi differentialis’i (Diferansiyel Hesabın Kuruluşları) yayımladı.

1760’ta Theoria motus corporum solidorum seu rigidorum adlı yapıtı­nı yayımlayan Leonhard Euler, 1766’ da Katerina II tarafından yeniden Petersburg’a çağrıldığı sırada, öbür gözünü de yitirdi; ama bu sakatlık çalışmalarını engellemedi. Nitekim birkaç yıl sonra institutiones calculi integrailis (Integral Hesabın Kuru­luşları, 1768-1770) adlı yapıtını ya­yımladı. Anhalt-Dessau prensesi için yazdığı Lettres â une princesse d’Ailemagne’da (Bir Almanya Pren­sesi İçin Mektuplar, 1768-1772), özellikle fizik ve gökbilim konusun­daki görüşlerini yalınlaştırarak açıkladı. 1768’de rusça, 1770’te de almanca olarak yayımlanan ve önce Lagrangre, daha sonra da Gauss’u etkileyen Cebir adlı yapıtında, kuad- ratik biçimler kuramını kurdu ve cebirin temel teoremini kanıtlamaya çalıştı. Ayrıca, olasılıklar hesabı ile istatistikler konusunda çalışmalar yapan, eukleidesçi düzlem geomet­risini inceleyen, fizik alanında Clairaut’nun hidrostatik ilkesini ge­nelleştiren ve hidrodinamiğin genel yasalarını düzenleyen Leonhard Euler, gözlerine uygulanan katarakt ameliyatı sonucu kısmen görme olanağı elde ettiyse de, geçirdiği bir beyin kanaması sonucu öldü.

Hadi Paylaş!