Mekanikçilik, Hangi düzeyden olursa olsun bir olaylar (fenomenler) topluluğunu mekanik ya da geometrik modeller aracılığıyla açıklamaya çalışan felsefe görüşü.
Mekanikçilik, tarihsel açıdan, descartesçılığın başarısına bağlıdır. Descartes’a göre madde, sonsuz olarak bö- lünebilen bir “yer kaplayan tözdür” ve Tanrı, bütün dünyada niceliği değişmez olarak kalan bir hareketi vermek üzere bu maddeye bir kez müdahalede bulunmuştur. Bundan ötürü, her şey, skolastiklerin “gizli güçler”i ve “ereksel nedenler”iyle değil, “şekil ve hareketle” açıklanmalıdır. Bu anlam, kısa sürede genişlemiş ve doğadaki her şeyin bir matematiksel modele dayandığı inancı, mekanikçilik diye adlandırılmıştır. Bu açıdan, mekanikçiliğin, modern bilimin doğuşunun kaynağında bulunduğu söylenebilir. Mekanikçiliğin bilimsel değeriyse, açıklanmak üzere ele alman olayların yer aldığı düzeye göre değişir. Bu olaylar fizik düzeyindeyse, mekanikçiliğin tam anlamıyla geçerli olduğunu söyleyebiliriz. Bu düzeyde, basit mekanik olaylar araştırılıp bulunur ve bunların bileşimleriyle daha karmaşık olaylar açıklanır. Burada ancak, temel özelliklerin seçiminde yanılgıya düşülebilir. Nitekim maddeyi yalnızca yer kaplamaya (uzam) indirgeyen Descartes, bu açıdan yanılıyordu; ama karmaşık bir dalgayı ayrıştıran (Bkz. Çizim) Fourier yanılmıyordu. Buna karşılık, açıklanmak istenen olaylar biyoloji, ruhbilim ya da toplumbilim düzeyindeyse, bu tür bir açıklamanın indirgemeci olup olmadığı sorulabilir. Yani burada, incelenen süreçleri yanlış olarak basitleştirme tehlikesi vardır. Üstünde çok tartışılan bu soruna verilen yanıtlar bakımından, mekanikçi açıklamayı temelden reddedenlerle (Bergson, bu açıklamanın, teknik zekâmızın bir yanılması olduğunu ileri sürer) geçmişteki mekanikçi açıklamaların zayıflığının ve sığlığının, model olarak benimsenen mekanik araçların gelişmemişliğinden kaynaklandığını söyleyenlerin birbirinden ayrıldığım görüyoruz. Sözgelimi, günümüzdeki bilgisayarlar göz önüne almdığında, bunların işleyişinin incelenmesinin, insan beyninin işleyişini kavramamız bakımından aydınlatıcı olduğunun görüldüğü ileri sürülmektedir (Wiener gibi sibernetik- çilerin görüşü budur).
Son Yorumlar