Tarihte kurulmuş Türk devletleri ile Türkiye Cumhuriyeti Devletinin yönetim ve egemenlik anlayışları hakkında bir araştırma yapınız. Araştırmanız sırasında edindiğiniz bilgilerden yararlanarak hazırlayacağınız bir tablo üzerinde eski Türk devletleri ile Türkiye Cumhuriyeti Devletini yönetim ve egemenlik anlayışları bakımından karşılaştırınız.
Tarihte kurulmuş Türk devletlerinde Kurultay
Orta Asya’da kurulan Türk devletlerinde siyasi, askeri ve ekonomik kararların alındığı meclise kurultay, toy ya da kengeş denirdi. Kurultaya kağanın başkanlığında devletin ileri gelenleri katılırdı. Savaş, barış ve yeni kağan seçimi gibi önemli konular kurultayda karar altına alınırdı. Türklerde her ne kadar son sözü söyleyen kağan olsa da önemli konularda meclise danışılırdı.
Kağanın yanına toplantılarda eşi olan hatun otururdu. Hatun zaman zaman diğer ülkelerden gelen elçileri de kabul ederdi.Ülke yönetiminde yazılı olmayan hukuk kuralları geçerliydi. Bu kurallara “töre” denirdi.
İlk Türk devletlerinde Tanrı’nın egemenlik hakkını doğrudan kağana verdiğine inanılırdı, buna kut denirdi. Türk kağanları kendisini daima tanrıya karşı sorumlu sayarlardı. Kutun kan yoluyla hükûmdarın tüm erkek çocuklarına geçtiğine inanılırdı. Bütün hanedan üyelerinde kut olduğundan kendine siyasi ve askeri bakımdan güvenen kişi taht kavgasına girebilirdi. Bu durum Türk devletlerini ya iç savaş sonucu istikrarsızlığa ya da bölünmeye götürüyordu.
Divan
İslamiyet’in kabulünden sonra kurulan Karahanlı, Selçuklu ve Osmanlı devletlerinde de “Devlet ve ülke, hükümdar ve soyunun ortak malıdır” anlayışı devam etmiş saltanat babadan oğula geçmiştir. Devletin başında bulunan sultanın çok önemli görevleri vardı: Devleti en iyi şekilde yönetmek, halkın refah ve mutluluğu için çalışmak gibi.
Devlet işleri divan adı verilen bir kurulda görüşülür ve karara bağlanırdı. Divana sultan veya veziriazam (sadrazam) yani birinci vezir başkanlık ederdi. Osmanlıda divan Orhan Bey Döneminde kuruldu. Divanda son söz padişaha aitti. Fakat padişah önemli devlet işleri ile ilgili karar alırken divan üyelerine danışıp fikirlerini alırdı. Divan, din ve millet farkı gözetmeksizin bütün halkın istek ve şikayeterine açıktı.
Cumhuriyet
23 Nisan 1920 yılında BMM Ankara’da toplandı. 20 Ocak 1921’de Teşkilatı Esasiye Kanunu adını taşıyan anayasa yürürlüğe girdi. 1921 Anayasası ile millet egemenliğine dayanan yeni bir Türk Devleti kurulmuş oldu. Modern Türkiye’nin temellerini atan Atatürk milli egemenlik ilkesini devletin temel ögelerinden biri haline getirdi. 29 Ekim 1923’de Cumhuriyet ilan edildi. Böylece tek kişinin hakimiyetine dayalı yönetim şekli sona erdi. Milli egemenlik, bir milletin kendini yönetecek kişileri kendisinin seçmesi yani yönetimde söz sahibi olması demektir. 1924 yılında anayasaya devletin yönetim biçimi ile ilgili olarak, “Türkiye Devletinin hükumet biçimi Cumhuriyettir” maddesi eklenmiştir. Türkiye Büyük Millet Meclisi toplantısı Türkiye’nin şu ana kadar 1921, 1924, 1961 ve 1982 yıllarında kabul edilen 4 anayasası olmuştur. Bütün anayasalarda egemenliğin millete ait olduğu ifadesi korunmuştur.
Son Yorumlar