Krom Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Hayatımızın bir çok alanında kullandığımız, kromun ne olduğuna ve özelliklerinin neler olduğunu görelim.

Atom numarası Z = 24, atom ağırlığı M =51,996 ve simgesi Cr olan ele­ment.

1797’de Vauquelin tarafından bulu­nan krom, doğada özellikle,FeCr₂0₄, yani kromlu demir (kromit) ve daha seyrek olarak da, bir kurşun kromat olan kırmızı kurşun, yani krokoiz ya da krokoit biçiminde bulunur. Krom, sanayide, Cr₂0₃’in alüminyumla (Goldschmidt yöntemi) ya da kömür­le, elektrikli fırında (Moissan yöntemi) veya elektrolizle indirgenmesi sonucu hazırlanır.

Özellikleri

Krom, çok sert, 1 875°C’a doğru er­giyen ve 2 665°C’adoğru kaynayan, gümüş beyazı renginde bir metaldir. Yoğunluğu 7,19’dur. Demirle yaptığı alaşımlar (ferrokromlar) çelik hazır­lamayı ya da özel çeliklerin (yükselt- genmeyen çelikler) elde edilmesini sağladığı için, metalürjide önemli bir rol oynar. Bu çelikler, kromitin elek­trikli fırında doğrudan doğruya indir­genmesiyle elde edilirler. Bileşimleri­ne göre, kromlu çelikler çok serttir­ler (rulman bilyalan), kırılmaya kar­şı çok yüksek bir direnç gösterirler (kromovanadyum çeliğinden araç ge­reçler) ya da çok yüksek bir özdirençleri vardır (reosta telleri nikel-krom çeliğindendir). Kromun, oksijene önemli bir ilgisi vardır; suyu bozundurur, bir karbonil Cr(CO)₆ ‘verir. Üç ana bileşik dizisi oluşturur:

1. Siyah GrO’dan türeyen, mavi, indir­gen krom II bileşikleri; kroma asit et­ki ettirerek ya da kromik tuzları veya dikromatları, çinko ya da alkolle indir­geyerek elde edüirler; bütün bu işlem­ler havasız ortamda yapılmalıdır. En önemli bileşiği krom (II) asetattır.
2. Cr 2 0₃ ’ten türeyen, yeşil, çok karar­lı, krom IH’ün (kromikler) bileşikleri; oksite, jelatinimsi, düşük sıcaklıkta mor tuzları bulunan ve zayıf bir bazolan Cr(OH)₃ denk düşer; bu bileşik­ler sulu çözeltide ısıtıldıklarında yeşillenirler. Hidroksitin, kromitlerm oluşumuna yol açan zayıf bir asit iş­levi de vardır. Boyarmaddelerle lakalar oluşturur; bu nedenle, kimi kromik tuzlar boyasaptar (mordan) olarak kullanılmaktadırlar. Krom, özellikle bu üç değerlikli biçimde, aralarında kromiyaminlerin ve siyano- ile tiyosiyano- komplekslerinin bulundu­ğu birçok kompleks verir. Krom Vl’ya denk düşen ve Cr0₃ krom anhidritten türeyen kromat ve dikromatlar; Cr0₃,196°C’ta ergiyen ve potasyum dikromat üstüne sülfürik asit etkisiyle hazırlanan, kırmızı iğne­cikler verir. Organik maddeleri yok eden güçlü bir yükseltgendir. Suda çok kolay çözünür, ama buna denk ge­len asit,yani H₂ Cr0₄ kromik asit, ya- lıtılmamıştır; elde edüen kırmızı çözel­ti, özellikle H₂ Cr₂ O, dikromik asidi içerir. Aşağı yukarı tümü sarı olan kromatlar da yükseltgendirler; bun­lar, kireçle ısıtılan kromitten başlaya­rak oluşan kalsiyum kromattan türer­ler. Kurşun kromat, boya yapımında çok kullanılan sarı bir pigmenttir (krom sarısı). Bir dikromat hazırlamak için, bir kromat çözeltisi asitlemek ye- terlidir. Böylece denge sağa ka­yar:

   2CrO +2H^¥ Cr₂0?²‘ + H20

   Potasyum dikromat, iri turuncu priz­malar biçiminde billurlaşır; güçlü bir yükseltgendir. Sülfürlü ortamda, etanolün yükseltgenmesi sırasında, sarı­dan yeşile renk değiştirmesinden do­layı alkol testinde yararlanılır. Elek­trolizi, metallerin kromla kaplanma­sını sağlar (kromaj). Asitli ortamda, kolayca kromik tuz haline geçer. Dikromatlı pil, sülfürik asit eklenmiş bir potasyum dikromat çözeltisine batırıl­mış, kömürden bir pozitif elektrot ve çinkodan bir negatif elektrottan olu­şur.

   Bir dikromat çözeltisiyle işlem gö­ren jelatin, ışıkta bırakıldıktan sonra (fotoğrafçılık) suda çözünmez hale ge­lir.

Hadi Paylaş!