Kağıt Nedir? Nasıl Yapılır? Üretim Aşamaları

Hamur haline getirilmiş çeşitli bitki­sel maddelerden üretilen ve yazı yaz­maya, basmaya, herhangi bir şey sar­maya, vb. yarayan kuru, ince yaprak.

Kağıt Yapım Hikayesi

İ.Ö. 100 ya da 200 yılma doğru Çinli­ler tarafından kullanılan kâğıt, ipek liflerinden ve dut ağacı kabukların­dan yapılırdı. Daha sonra kâğıt yapı­mında bambu kamışı ve pirinç sama­nından yararlanılmaya başlandı. VIII. yy’da, Çinlilerin kâğıt yapım tek­nikleri Ortadoğu’da önce Semer- kand’a, ardından da Akdeniz havza­sının güneyine ulaştı. Kâğıt yapım tek­nikleri Avrupa’ya İspanya tarafından XII. yy’da girdi. XV. yy’ın başında matbaanın bulunması, kâğıt yapımına büyük bir hız kazandırdı, sürümünü artırarak üretim tekniğini önemli öl­çüde etkiledi. Ayrıca kâğıtçılıktaki atı­lım, XV. yy’dan başlayarak yaygınla­şan iç çamaşır giyimine bağlı olarak eski bez ve paçavralardan sağlanan hammadde bolluğuyla kolaylaştı. İlk kâğıt makinesi ı798’de Louis Robert tarafından bulundu. Bu makinenin 10 m’ye yakın bir sürekli bandı bulunu­yordu. Kâğıt sanayisine gerçek atılı- mını yaptıran olay XIX. yy’da yapım tekniğinin ve kimyanın gelişmesinin yanı sıra odun hamurunda bulunan selüloz liflerinin kullanılması oldu. Türkiye’de bilinen ilk kâğıt değirme­ni XV. yy’da İstanbul’da Kâğıthane’ de kuruldu. Bunu gene aynı yüzyılda kurulmuş olan Bursa kâğıt değirmeniizledi. Daha sonra XVIIL yy’da Yalo­va’da, XIX. yy’da da Beykoz’da kâğıt değirmenleri açıldı. Cumhuriyet döne­minde ilk kâğıt fabrikasının temelleri 1934’te İzmit’te atıldı ve fabrika 1938’de kâğıt üretimine başladı.

Kağıdın Bileşeni

Kâğıt, keçeleşmiş dokuda düz bir yü­zey oluşturan girift liflerden meyda­na gelir. Bir kâğıdın niteliği liflerin uzunluğuna bağlıdır. Bu nedenle, ön­celeri eski paçavralarda bulunan pa­muk, kenevir ve keten liflerinden ya­rarlanıldı, ancak bu tür hammadde­lerin maliyetinin özellikle yüksek olu­şu karşısında da üretimi isteğe uydu­rabilmek için, daha ekonomik bir mal­zeme arayışı içine girildi. Odunda bulunan selüloz lifleri bu soruna bir çö­züm getiriyordu. Nitekim selüloz, (C6H1005)h formülüne götüren çok sa­yıda anhidroglikoz bağının karşılıklı gelmesinden ortaya çıkıyordu.

Kâğıt üretiminde çok selüloz, az linyin içeren ve hızlı büyüyen bitküer kullan­mak iyi olur. En çok reçineli bitkiler­den (%25’i linyin) yararlandır ama günümüzde yürütülen araştırmalarda reçinelilerin yerini alfa ya da bazı ka­mış türleri almaktadır.

Özellikle basın ve haberleşme alanın­da artan kâğıt tüketimi karşısında ba­zı ülkelerde son dönemlerde ağırlaşan kâğıt bunalımı yüzünden eski kâğıt­ların yeniden devreye sokulması ka­çınılmaz hale gelmiştir (pamuk, keten, kenevir kökenli paçavra katkısının, dünyada kullanılan liflerin ancak %0,5’ini oluşturduğunu da burada belirtmek gerekir).

Kağıt Hamurunun Hazırlanması

Yaygın nitelikteki kâğıt hamuru, me­kanik işlemlerle elde edilir. En iyi ni­telikte bir ürün elde edilmesi için kim­yasal işlemlere yönelinir.

Kağıt Hazırlanmasında Mekanik İşlemler

1844’ten baş­layarak Almanya’da kullanıldı. Ka­bukları soyulmuş tomruklar diskli ya da değirmen taşlı donanımlarda liflerine ayrılır. Sürtünmeden doğan ener­ji bol suyla giderilir. Bu su, ayrılan se­lüloz ve linyin liflerinin oluşturduğu özü de iletmeye yarar. %80-95 arası su içeren bu öz, linyinden arıtılır, ku­rutulur, ardından da beyazlaülır. Bu yolla elde edilen hamur, baskı sayısı yüksek olan gazetelerin direnci düşük ve eskidikçe sararan kâğıtların yapı­mında kullanılır.

Kağıt Hazırlanmasında Kimyasal İşlemler

Ağacın yonga halinde ufalanmasından sonra linyi- nin bir asit içinde (sodyum, amonyum ya da kalsiyum bisülfit yöntemi) veya bir alkali içinde (sodyum sülfat yön­temi) çözünmesini amaçlar. İşlem dik kazanlarda ya da yatık kazanlarda 100°C’m üstünde yapılır. Bisülfite gö­re elde ecülen hamur, javel suyu ya da kalsiyum klorürle beyazlatıhr. Sülfat hamurunun beyazlatılmasıysa güçtür. Bu hamur kahverenginden ötürü, am­balaj kâğıtlarının yapımında kullanı­lır.

Kâğıt hamuru aynı zamanda eski kâ­ğıtlardan kalkılarak da üretüebüir. Basılı kâğıt yeniden kullanılacaksa, mürekkebi gidermek için sud kostik (sodyum hidroksit) ile yıkamak zorun­ludur. Bitkisel paçavralardan elde edilen kâğıt hamuru üstün niteliklidir ve banknot kâğıdı ya da sigara kâğıdı yapraklarının yapımında kullanılır.

Kağıt Yapımı

Kâğıt yapım bölümüne gelen hamur, rulo ya da tabaka halindedir ve kâğıt makinesine sokulmadan önce şu iş­lemlerden geçirilmesi gerekir: Suyla karıştırılıp nemlendirme; lifleri şişir­mek için rafine etme; saflaştırma ve gerekiyorsa boyarmaddelerin, dolgu maddelerinin ya da mürekkebin kâğı­dın içine girmesini önleyecek, yapısın­da sentetik reçine bulunan yapıştırı­cı maddelerin eklenmesi; vb. Bu bi­çimde hazırlanan hamur suda erir; daha sonra bezler üstüne yayılır ve tabaka halini almaya başlar. Suyun önemli bir bölümü önce yerçekimi ve vakum pompaları yardımıyla atılır; ardından kaba hamur tabakası iki si­lindir arasında preslenir, %60’a va­ran su yüzdesi, kaba hamur tabaka­sının, buharla ısıtılan silindirlerden geçirilmesiyle %5 ya da 10’a düşer. Soğutulduktan sonra tabakalara özel işlemler uygulanır: Perdah silindirle­rinde baskıdan geçirerek kâğıt yüze­yinin düzgünlüğünü artırma (parlak kâğıt elde edümesi); kâğıdın“kuşe’’- lenmesi için ince bir kaolin ya da kal­siyum karbonat tabakasının emdirilmesi (kuşe kâğıt az gözeneklidir ve ba­sımdan sonra hemen kurur).

Kağıdın Kullanım Alanları

Kâğıdın kullanım alanı çok geniştir. En önemli yararlanma alanları basım (gazeteler, yayın, haberleşme) ve am­balaj (kâğıt ve karton) konularındadır. Kâğıt aynı zamanda duvar kaplama­larında (boyalı kâğıtlar), yazı ve dak­tiloda (daktilo kâğıdı, karbon kâğıdı), fotoğrafçılıkta, sigara yapımında, sı­vı süzmede, sağlık işlerinde (ev temiz­liği. güzellik salonları), vb. kullanılır. Kâğıt, top ya da bobin halinde satılır. İletişimin desteği ve onun ideal gere­ci olan kâğıdın sürekli artış gösteren tüketimi karşısında sınırlı olan dünya odun kaynaklan zorlanmakta ve bu­nun sonucunda son yıllarda beliren kâğıt bunalımı daha da ağırlaşmakta­dır.

YENİ TEKNİKLER VE ÇEVRE KORUNMASI SORUNU

Günümüzdeki araştırmalar, eşit kalın­lıkta,daha yüksek direnç gösteren, daha ince kâğıt elde edilmesini sağlayan ve dolayısıyla daha ekonomik olan çapraz lifli kâğıtların hazırlanmasına ağırlık vermektedir. Dokumacılık ala­nında olduğu gibi, sentetik (sentetik lifli) ve yapay (sentetik ve selülozik lif karışımı) kâğıtlar üretilmiştir.

Kâğıt sanayileri, özellikle kâğıt hamu­ru yapımından başlayarak çevre kir­lenmesine neden olmaktadır. Artık su­lar linyin, selüloz ve çeşitli kimyasal ürünler içerir. Çevre kirlenmesi soru­nuna getirüen çözümler içinde, kulla­nılan suyu yeniden devreye sokmak (bazı fabrikalarda su tüketimi bu yol­la 150 m3/t’dan 50 m3/t’a düşürül­müştür), artıkları yakmak ve selülo­zun biyolojik parçalanmasını sağla­mak amacıyla, artık suyu, dışarı at­madan önce sarnıçlarda bekletmek gibi önlemler bulunmaktadır.