Kozalaklılar Nedir? Kullanım Alanları

Kozalak biçiminde olan açıktohumlu, çiçekli bitkiler takımı.
Kozalaklıların (Coniferae) tümü ağaç ya da ağaççık biçimindedir; başlıca özellikleri reçineli olmaları ve öbür ağaçlardan farklı olarak, iğne biçi­minde ya da en azından, çok küçük ve dar olan, çokyıllık yaprakları bulun­masıdır; yalnızca Araucaria ve Agathis lerde yapraklar oldukça geniştir. Bu bitkiler aynı zamanda yaprakları­nı döken ağaçların tersine, sürekli ye­şil olmalarıyla da tanınırlar, ama bu kavram genelleştirilemez; kozalaklı­lar arasında bazıları(sözgelimi,melez [larixj) kışm yapraklarını döker­ler.

Kozalaklılara daha çok soğuk ya da ılıman bölgelerde ve Güney yarıküre­den çok Kuzey yarıkürede raslanır. Kuşkusuz bu dağılıma uymayan du­rumlar vardır ve sözgelimi Yeni Kaledonya’da deniz kıyısında Araucaria cookii türünden olan kozalaklı ağaç ormanları bulunabilir; genellikle, dağ­lık bölgeler dışmda sıcak ülkelerde kozalaklılar az bulunur.

Sınıflandırma Güçlüğü

Kozalaklılar içindeki cinslerin sınıf­landırılması oldukça güçtür. Porsuk ve buna yakın cinsler öbür cinsler­den, çiçeklerden oluşan “kozalak” adı verilen odunlaşmış yapıların bulun- namasıyla ayırt edilir; bunlarda mey­ve, renkli ve etli bir kabukla örtülü­dür. Fosil olanlar dışında, öbür reçi­neli bitkiler, çamlar (Pinus), Arauca- r/a’lar, Podocarpus’lar ve serviler (Cupressus) olmak üzere dört öbekte toplanırlar. Çamlar çok sayıdadır. İğ­ne biçiminde olan yapraklar küçük kı­sa dallar üstünde ayrı ayrı ya da 2-5’li öbekler halindedir. Kozalaklar yuvar­lak veya uzamış biçimdedir. Süs ağa­cı olarak kullanılanlar arasında en güzellerinden biri de. beşli demetler halinde uzun iğne yaprakları bulunan lord VVeymouth çamıdır (Pinus strobus).

Köknarlar, Abies cinsinden olan koza­laklılardır. Ak köknar (Abies alba ‘j, bi­raz yassı ve iki sıra halinde dizilmiş iğne yapraklan dik duran kozalakla­rıyla tanınır.Tsuga ‘lar ve Pseudotsuga’lar (Douglas çamı) köknara çok ya­kındırlar. Ladin (Picea cinsi) sarkık meyveleriyle tanınır; odunu dayanık­lı ama oldukça yumuşaktır.

Melezin (Larix) küçük kümeler halin­de bulunan ve kışın dökülen yaprak­ları vardır. Yavaş gelişir ama, odunu üstün niteliklidir. Sedirler (Cedrus) güzel görünümleriyle ünlüdürler. Bin yıllık kullanım sonucunda özellikle Lübnan’daki sedir ormanları yoksullaşmıştır. Ayrıca Atlas sediri (Cedrus atlantica) ve Himalaya sediri (Cedrus deodora) de vardır. Araucaria ‘1ar do­ğal olarak yalnızca Güney yarıkürede yetişirler. Araucaria ’larm görünüm­leri, bu cinse çok yakın olan geniş yap­raklı Agathisler gibi çoğu kez şaşır­tıcıdır.

Dev ağaçlar arasında, doğal olarak Florida bataklıklarında bulunan ve başka bölgelerde de kolaylıkla yetiştirilebilen kel servi (Taxodium distichumj sayılabilir.Sekoyalar bilinen en büyük ağaçlar arasındadır: Sequoia gigantea; Sequoia sempervirens. Ser­viler (Cupressus) özellikle göğe doğ­ru yükselen biçimleriyle güney bölge­lerine özgü manzaralara özgün bir gö­rünüm kazandırırlar. Buna çok yakın bir cins olan Chamaecyparis Batı Kanada’daki ormanlarda bol miktarda bulunur. Gene serviye yakın olan ma­zı, Amerikan sediri ya da su sediri yol kenarlarında ve çit yapımında kulla­nılırlar.

Ardıçlar (juniperus) “üzümsü” mey­velidir; bu ağaçlar kokulu yağlarla, eczacılıkta kullanılan yağların yanı sıra değerli bir odun verirler.

Porsuk ağaçları (Taxus) meyve yap­raklarıyla belirgindir; kuşların çok sevdiği tohumu örten renkli kılıf dışın­da bütün bölümleri zehirlidir.

Kullanım Alanları

Kozalaklıların iktisadi önemi çok bü­yüktür. Odunları da başlıca ürünleri­dir; kerestesi kolaylıkla kesintisiz ve büyük parçalar verir, gemi direkleri, elektrik direkleri hemen her zaman kozalaklılardan yapılır. Bu ağaçlar­dan çoğunun odunu ince marangoz­luğa elverişlidir. Çam odunuyla döşe­meler ve duvar kaplamaları yapılır, buna karşılık ardıç, sedir ve porsuk odunları en ince marangozluk işlerin­de kullanılırlar.

Bu odunlardan kâğıt hamuru ve yakıt da elde edilir; ama nitelikleri türlere ve hatta bölgelere göre çok değişiktir. Reçine de iktisadi açıdan önemli bir üründür: bunların da nitelikleri türle­re göre çok değişiklik gösterir. Çam­dan elde edilen adi reçineden, bir kök­nar ürünü olan Kanada belsemine ya da melez ve köknarın bazı türlerinden sağlanan özel terebentinlere kadar çeşitli nitelikteki reçineler söz konu­sudur. Tam olmayan yanmalar yoluy­la, bazıları eczacılıkta da kullanılan katranlar, bazı türlerden de tanen el­de edilir. Akdeniz bölgelerindeki fıs­tık çamı gibi birçok kozalaklı bitkinin fıstıkları çok değerlidir. Ayrıca, süs ağacı olarak da kullanılır; yaprakla­rın renkleri yeşil ve sarımsı yeşilden mavimsi yeşile kadar uzanır.