Esneklik Potansiyel Enerjisini Tanıyalım

2.3. Esneklik Potansiyel Enerjisini Tanıyalım Fen ve teknoloji 62 sayfa
Cisimlerin hareketlerinden ya da bulundukları konumdan ötürü enerji sahibi olduklarını öğrendiniz. Peki bazı cisimler esneklik özellikleri nedeniyle sıkıştırma ya da germe gibi etkilerle de enerji sahibi ola­bilirler mi? Sıkıştırılmış bir yayın, kurulmuş bir oyuncağın, gerilmiş bir lastiğin enerjiye sahip olduğunu söyleyebilir miyiz? Bu soruların cevabını bulmak için bir deney tasarlayınız. Tasarladığınız deneyi uy­gulayarak sonuçlarını gözlemleyiniz. Sonra aşağıdaki etkinliği yapınız:

6. ETKİNLİK: Esneklikleri Farklı Yayların Yaptığı İşler de Farklı mıdır?

Malzeme listesi: Esneklik özellikleri farklı iki yay, aynı kütleli iki silgi, kitap
Amaç: Esneklik özelliğinin cisimlere enerji kazandırıp kazandırmadığını göz­lemlemek

Etkinliğin yapılışı
• 3-4 kişilik gruplar oluşturunuz.
• Yayın bir ucunu bir yüzeye, üzerine kitap koyup eliniz­le bastırarak sabitleyiniz. Diğer ucuna bir silgi yerleştiriniz.
• Yayı silgiyle bir miktar sıkıştırdıktan sonra serbest bı­rakarak silginin hareketini gözlemleyiniz ve silginin hareket ettiği mesafeyi işaretleyiniz.
• Bu kez yayı silgiyle daha çok sıkıştırdıktan sonra ser­best bırakınız ve silginin hareket ettiği mesafeyi işaretleyi­niz. Bu mesafeyi bir öncekiyle karşılaştırınız.
• Esneklik özelliği farklı ikinci yayı, diğer yayın yanına sabitleyerek ikinci yayın ucuna öteki silgiyi yerleştiriniz.
• İki yayı birlikte silgileriyle aynı oranda sıkıştırınız. Yay­ları serbest bırakınız ve silgilerin hareket ettikleri mesafele­ri belirleyip not ediniz.

Sorular

1. Sıkıştırıp serbest bıraktığınız yay silgiyi hareket ettirdi mi? Bunun nedenini nasıl açıklarsınız?

Yayı sıkıştırarak, o yaya bir enerji depolarız. Yayı serbest bıraktığımızda bu enerji ortaya çıkar, yüklenen enerji kadar silgiyi hareket ettirir.

2. Yayı farklı oranlarda sıkıştırmak, yayın hareket ettirdiği silginin aldığı yolu nasıl değiştirdi?

Yayı daha fazla sıkıştırdığımızda yay yüklenen enerji artmaktadır. Yayı ne kadar çok sıkıştırırsak silgini aldığı mesafe o kadar artacaktır.

3. Esneklik özelliği farklı bir yay kullanmak silginin aldığı yolu nasıl etkiledi?

Eseneklik özelliği farklı yaylarla silginin aldığı mesafede farklı olmaktadır. Eseneklik özelliği fazla yaya daha fazla esneklik potansiyel enerji yüklenir. Bu sebepten de silgi daha fazla mesafe kat eder.

4. Esneklik özellikleri farklı yayların yaptıkları işler aynı mıdır? Neden?

Eseneklik özelliği farklı yayların, yaptıkları iş farklıdır. Çünkü yüklendikleri enerji de farklı omaktadır.

Esneklik özellikleri olan cisimler bu özellikleri nedeniyle bir enerjiye sahiptir. Esnek cisimler genellikle gergin ya da sıkıştırılmış konumda iken enerji depolar. Depolanan bu enerji türüne esneklik potansiyel enerjisi adı verilir. Örneğin, bir paket lastiğini gerdiğimizde iş yapmış oluruz (Fotoğraf 2.6). Yapılan bu iş, lastikte esneklik potansiyel enerjisi olarak depolanır. Lastiğe bir cisim tutturursak depolanan bu enerji, cis­min hareket etmesini sağlar. Yaptığınız etkinlikte de gözlemlediğiniz gi­bi cismin esneklik özelliğine bağlı olarak cisim ne kadar çok sıkıştırılır ya da gerilirse esneklik potansiyel enerjisi de o kadar çok olur.