Alınan yolun harcanan zamana bölümü.
Tanımlar
Yörüngesi, genel anlamda, bir doğru olan hareketli bir cismin doğrusal hızı, aldığı yolun, harcadığı zamana bölünmesiyle elde edilir. Bu bölüm sabitse, harekete düzgün, değilse değişken denir.
Değişken bir hareket için, ortalama hız ile anlık hız kavramlarının ayırt edilmesi gerekir. x, ile x2, hareketli cismin sırasıyla t, ve t2 zamanlarındaki konumlarına denk düşen A ve B apsisleriyse, AB yolu üstündeki ortalama hız biçiminde belirtilecektir. Bu, A’dan gerçek cisimle aynı anda hareket ederek B’ye bu cisimle aynı anda ulaşacak olan düzgün hareketli, saymaca bir cismin hızıdır. Göz önüne alınan At=t2-t, aralığı son derece küçükse, bir başka değişle A sıfıra doğru yaklaşırsa (o zaman B noktası A’ya çok yakın olur) yukardaki bağıntı, anlık hızı gösteren bir limite doğru yaklaşır. Cebirsel olarak, anlık hız, zamana göre yolun değişimini veren fonksiyonun birinci dereceden türevi ile gösterilir.
Uluslararası sistemdeki doğrusal hız birimi, saniyede metredir (simge: m/sn).Bunların katlarından ya da altkatlarından da yararlanılır. Gündelik dilde, hız birimi olarak saatte kilometre kullanılır: Simgesi km/s:
1 km/s = 0,278 m/sn.
Yörüngenin bir eğri olması durumunda, sonsuz küçük bir zaman aralığında katedilen yay bir doğru parçasına benzetilebilir. Bu koşullar altında saptanan doğrusal hıza, teğetsel hız da denir. Doğrusal hız, vektörel bir büyüklüğün özelliklerini taşıdığından, göz önüne alınan noktada yörüngeye teğet bir vektörle gösterilir.
Ayrıca, katedilen yay değil de, merkezde bu yaya denk düşen açı da göz önüne alınabilir. O zaman, hareketli cismin açısal hızı söz konusu olur; simge u’dır ve saniyede radyan olarak gösterilir (rd/sn). Düzgün dairesel bir hareket halinde, yani açısal hız sabit olursa, çoğu kez bu açısal hız değil, bir dakikada yapılan n dolanım sayısı belirtilir; bu büyüklük hareketin dönüş frekansıdır, r yarıçaplı dairesel bir yörünge üstündeki v doğrusal hız ve w açısal hızla hareket eden bir cisim için aşağıdaki bağıntılar yazılabilir:
BÜYÜKLÜKLER
Olası en büyük hız, ışık dalgasının yayılma hızıdır: 300 000 km/sn. Kozmik ışınlardan gelen ya da büyük tanecik hızlandırıcılarında doğan bazı taneciklerin hızları bu limit değere yaklaşmaktadır. Yer çekiminden kurtulma hızı, yani bir merminin yer çekiminden kurtulması için sahip olması gereken en küçük hız, yaklaşık 11 km/sn’dir. Böyle hızlar tepkili bir motorda oluşan yanma sonucu ortaya çıkan artıkların dışarı atılmasıyla da elde edilir, itişin temel öğesi olan fırlatma hızı, fırlatılan akışkanın sıcaklığına ve kullanılan çalıştırıcının yapısına göre değişir.
Son Yorumlar