Kaliforniya Coğrafyası Tarihi ve Ekonomisi

Kaliforniya’da çiçek yetiştiriciliğine ayrılmış bir alan.

A.B.D’nin batı kesiminde, Büyük Ok­yanus kıyısında yer alan eyalet. Ülkenin geri kalan bölgelerinden Ka­yalık Dağlar’ın oluşturduğu yarı çöl- sü ve dağlık setle ayrılan Kaliforniya, yüzölçümü bakımından Alaska ve Texas’tan sonra A.B.D’nin üçüncü (411 000 km²), nüfus bakımından bi­rinci (29 830 000 nüf.; 1992) eyaleti­dir.

Kaliforniya Coğrafi Özellikleri

Kaliforniya’da yüzey şekilleri, Sacra- mento’yla San Joaquin ırmaklarının birbirlerine doğru aktığı, kuzeybatı- güneydoğu doğrultusundaki bir va­diyle ayrılan, birbirine koşut iki dağ sırasından oluşur. Kıyı boyunca uza­nan, Üçüncü Zaman’dan kalma Coast Range sıradağları (ya da Kıyı sıra­dağlar), yalnızca San Francisco kör­feziyle kesilen dik sarp yamaçlarla Büyük Okyanus’a egemendir; hare­keti tam olarak sona ermediğinden, bazen çok şiddetli sarsıntılar olur; kentin büyük bir bölümünün yıkıldı­ğı 1906 depremi de bunlardan biri­dir. Doğuda hem İkinci Zaman’dan başlayarak kıvrılmaya uğrayan, hem de kırıklarla kesilen Sierra Nevada, A.B.D’nin en yüksek noktası olan Whitney dağında 4 420 m yükseltiye ulaşır ve en alçak noktası deniz düze­yinden 85 m aşağıda olan Ölüm Vadisi’yle (Death Valley) çarpıcı bir kar­şıtlık oluşturur.

Güney kesiminde şiddetli bir aşın­maya uğrayan sıradağlarda, 1848’de “altına hücum”a yol açan, bileşimin­de altın bulunan kuvars damarları vardır. Büyük Vadi (Great Valley), iki sıradağ arasında yaklaşık 600 km bo­yunca uzanır; sulama yöntemleri sa­yesinde bölgenin kendine özgü boz­kır tipi bitki örtüsünün yerini meyve ve sebze yetiştirilen alanlar almıştır. İklim, enleme göre değişiklik göste­rir, San Francisco’nun kuzeyinde ok­yanus iklimi egemendir: Kışlar ılık, yazlar serin geçer; buna karşılık gü­neyde Akdeniz iklimi görülür. Kıyı­daki sıradağlarla korunan Büyük Vadi’de, sulama sayesinde kuraklığın önüne geçilmiştir. Sierra Nevada’mn ötesinde kıtanın en kızgın çölleri uzanır: Ölüm Vadisi; Mojave çölü.

Kaliforniya Tarihi

Kaliforniya’mn kuruluş yılları, efsa­nelere dayamr. Adım 1542’de İspan­yol Cabrilho tarafından keşfedilme­den önce, 1510’da İspanyol yazarı Garcia Ordonez de Montalvo’nun ya­rattığı düşsel bir adadan almıştır; ön­ce İspanya, daha sonra da Meksika’nın egemenliğine giren Kaliforniya 1850’de A.B.D. tarafından ele geçiril­di. Kaliforniya’nın İspanyollar tara­fından sömürgeleştirilmesi, gerçekte XVIII. yy’ın ikinci yarısında Fransis- ken misyonerler sayesinde oldu; böl­genin tarım bakımından değerlendiril­mesinin yam sıra, özellikle güneyde­ki yer adlarında görüldüğü gibi, birli­ğin gerçekleştirilmesinde de misyo­nerlerin payı vardır. Ama yöreye, gerçek anlamda yerleşme ancak 1848’de başladı: Altın yataklarının bu­lunmasıyla buralara yığınlar halinde gelen Amerikalı, Avrupah, hatta As- yalı serüvenci ve yoksul insanlar bu yeni “Altın ülkesi”ne (Eldorado) üşüş­tüler; 1850’de 93 000 olan bölge nü­fusu, 1860’ta 380 000’e ulaştı ve eya­letin iktisadi kalkınması hemen hemen yüzyıl sonuna kadar desteklenmiş ol­du.

Kaliforniya Ekonomisi

Los Angeles’ten bir görünüş.

Kaliforniya’nın zenginliği günümüzde de büyük çapta tarıma dayalıdır. Çok sayıda su kanalının bulunduğu ve or­talama 160 ha’lık işletmelerin yer al­dığı Büyük Vadi’de yoğunlaşan tarım alanında meyve ve sebzenin yanı sı­ra, çeşitlilik sağlamak amacıyla buğ­day, şekerpancarı, pirinç ve yonca da üretilir; ayrıca bağlara ve turunçgil­lere ayrılmış alanlar da önemli yer kaplar. Mevsimlik işçiler tarafından toplanan ürünler ya yerel konserve fabrikalarına ya da A.B.D’nin doğu kesimlerindeki pazarlarına ve ulus­lararası piyasaya gönderilir.

Daha yakın zamanlarda görülen sana­yi gelişmesi, önemli enerji kaynakla­rının varlığından yararlandı: Petrol ve doğal gaz, ayrıca gerek doğal gazla çalışan termik santrallardan, gerek­se sulama barajlarına bağlı olarak ça­lışan hidrolik santrallardan sağlanan elektrik, Los Angeles bölgesinde yo­ğunlaşan petrol rafinerileri, kimya sa­nayisinde yapay kauçuk ve plastik madde üretimi gibi yeni dalların ge­lişmesine yardımcı oldu.

YENİ SANAYİ DALLARI. En ilgi çe­kici gelişme, metalürji dallarında ger­çekleşti: Savaş sırasında geliştirilen uçak yapım sanayisi, doğal olarak fü­ze yapımı yolunun açıldığı, Los Ange­les ve San Diego’da başlıca etkinlik alam haline geldi; demir-çelik sanayi­si Fontana’da, elektronik sanayisi de San Fernando’da kuruldu. 1911 ’den başlayarak sinema sanayisi Hollywood’a yerleşti.