Kayak Nedir? Üslup ve Teknikleri

Kayak, Kar ya da su üstünde kaymak için ayağa takılan araç ve bu aracı kulla­narak yapılan spor dalı.
Çok eski çağlardan beri Kuzey Avru­pa ilkel topluluklarının bir yolculuk aracı olarak kullandıkları kayak, Av­rupa’ya XIX. yy. sonlarında yayıldı ve gitgide daha çok beğenilen, heyecan­lı spor dallarından biri durumuna gel­di.

İlk kayak yarışları 1877’de Norveç’ te mukavemet ve atlama dallarında yapıldı. 1888’de Nansen ve arkadaş­ları birlikte Grönland’ı doğudan batı­ya (400 km) kayakla geçmeyi başardı­lar. Daha sonralarıysa kayaklarda bazı değişiklikler gerçekleştirildi ve bir kayak yönetmeliği yayımlandı. 1893’teyse ilk bayanlararası kayak yarışları yapıldı.

Fransa’da Dağ Kayak Klübü (1896), Norveç’te Kayak Federasyonu (1908) ve İngiltere’de Dağ Kayak Klübü (1908) dağ kayakçılığını belirli bir ni­teliğe ulaştırma amacı güden ilk ku­ruluşlar oldular.

Birinci Dünya savaşıyla duraklama geçiren kayak sporu, 1922’den başla­yarak gelişimini sürdürdü. Dağ kaya­ğı tutkunu İngiliz Arnold Lunn, slalo­mu yarattı ve kurallarını oluşturdu. Fren olarak sopaların (baton) kullanı­mının yasaklanması viraj tekniğinin oluşmasını sağladı. 1924 Chamonix Olimpiyatları’nda yalnızca Kuzey kategorisi yarışlara alındı; Alp katego­risiyse ancak 1936 Garmisch Olimpi­yatları ’.ıda yer aldı (Türk Ulusal Ka­yak Takımı da bu olimpiyat oyunları­na katıldı).

Üslup Ve Teknikler

İlk kayakçılar. Norveç kökenli tele- mıtrk (iyice keskinleşmeden önce ya­maçta viraj alma) vekristianya (iki ka­yağın paralel durumda olması, döne­meçte durma) hareketlerinden yarar­lanıyorlardı. Sonraları AvusturyalI Hannes Schnaider arlberg denen bir teknik geliştirdi. Bu teknik virajı ala­bilmek için kayakları birbirine yönelik bir durumda (stem) kullanmayı amaçlıyordu. Emile Allais ve Paul Gignoux kayak sporunda Fransız tekni­ğini geliştirdiler. Aynı dönemde Avus­turyalI serbest kayakçıların tekniğin­de de köklü bir evrim görüldü. Avus­turyalIların bulduğu godiy. Couttet’in geliştirdiği hafif kristianya. joubert ve Vuarnet’nin modern kristianya üslu­bu kayakçılıkta hızlı bir ilerleme ve gelişmeye neden olarak, kullanılan do­nanımların yetkinleştirilmesine (ka­yak, ayakkabı), kayak yarışmalarına bilimsel olarak hazırlanılmasına, vb. yol açtı.

Kategoriler

Kayak sporunda iki temel kategori ayırt edilir: Alp kategorisi; Kuzey ka­tegorisi.

ALP KATEGORİSİ

Nispeten kısa ve çok eğimli parkurlarda yapılan Alp kategorisi yarışmaları dört dala ayrı­lır: İniş; özel slalom; dev slalom; Alp karması.

Büyük bir cesaret ve sağlam bir be­den yapısı gerektiren iniş, düzey far­kı erkekler için 800-1 000 m, bayan­lar içinse 500-700 m olan parkurlar­da yapılır. Pist yarıştan üç gün önce çalışmaya açılır. Geçişlerin zincirle­me yapıldığı kesintisiz inişlerde genel provalar yarışın koşullarına ve zama­nına uygun olarak kronometre kulla­nılarak gerçekleştirilir. Yarış günü geldiğinde, pist üç görevli tarafından açılır. Pistteki kar durumu ve hava ko­şulları hakkında yarışçılara hiçbir bü- gi verilmez. Yarışçılar çekilen kura­ya uygun olarak belirli bir düzen için­de (genellikle de başla komutuna gö­re her dakika ayrı bir yarışçı olmak üzere) yarışa başlarlar. Zaman ölçü­mü elektrikli kronometreyle yapılır. Koruyucu başlık giymek zorunludur. Kayakçı parkura dahil bütün kapıla­rı geçmemişse, sopaları yardımıyla durmuşsa, kestirme bir yoldan geç­mişse ve yarışı en azından tek kayak üstünde bitirmemişse yarış dışı bırakılır.

Özel slalom, erkekler için 180 m – 220 m düzey farkı ve 55-75 kapı; bayan­lar içinse 120 m – 180 m düzey farkı ve 40-60 kapıdan oluşan bir parkur­da yapılır. En az 4 m genişliğindeki ka­pılar, 0,75m-15m gibi değişen ara­lıklarla sıralanırlar. Pist eğimi 30°’nin üstünde olmalı ve bu eğim en azından pist uzunluğunun dörtte bi­rinde geçerli olmalıdır. Numaralan­mış kapılar, mavi ve kırmızıya boyan­mış, üstünde aynı renkten flamaların bulunduğu çubuklarla belirlenmiştir. Eğimin durumuna göre, kapılar yatay, dik ya da eğik olabilir. Elverişlilikle­rine göre, dar geçit, zikzaklı yol gibi biçimler oluştururlar. Salvi verev biçimli iki kapıdan oluşur. Slalomun yapılacağı yol, en azındafı yarıştan bir buçuk saat önce belirlen­miş olmalıdır. Yarışçıların kapılardan geçerek kayaklı yarış yoluna çıkmala­rına izin vörilir. İnerken kapılardan geçmemek koşuluyla iniş denemeleri yapabilirler. Özel slalom, aşağı yukarı birbirine paralel, farklı bir parkur üs­tünde yapılır. Yarışçılar peş peşe ya­rışa başlarlar; bu sıra ikinci parkur­da tersine işler. Genellikle, bir sonraki yarışçının başlaması için bir önceki­nin varması beklenir. Bütün kapılar­dan geçmeyen (çubuklara çarpabilir­ler), yarışı en azından bir kayak üs­tünde tamamlamayan, ayağında en azından bir kayak olmak üzere yarış çizgisini iki ayağıyla geçmeyen yarış­çı, yarış dışı bırakılır. Başlama yerin­de, yarışçıların derecesini vardıkları anda gösteren bir tablo vardır. Her kapıda bir denetleyici bulunur.

Dev slalomun kuralları 1949’da Oslo’ da belirlenmiştir. Bir parkurda yapı­lan slalom türü inişe dayanır. Düzey farkı erkekler için en az 400 m, ba­yanlar için 300 m’dir. Pist genişliğiy­se en az 30 m’dir. Her birinin genişli­ği 4-8 m arasında değişen ve en az 5 m aralıklarla, bir mavi, bir kırmızı ol­mak üzere belirlenmiş 30 kapı vardır. Her kapıda, kar yüzeyinden 1 m yük­seklikte 0,50×0,75 boyutlarındaki bir kumaş bantla ikişer ikişer bağlanmış dört çubuk bulunur. Yarışçılar bir gün boyunca, hazırlanan pistte çalı­şırlar. Pist yarışın başlamasından iki saat önce yeniden açılır. Yarışın ya­pılacağı yolu kapılardan geçmemek koşuluyla çıkıp, yanından inebilen ya­rışçılar sırasıyla en az birer dakika aralıklarla çıkışlarını yaparlar.

Alp karması’ndaysa iniş ve özel sla­lomda gerçekleştirilmiş sürelerin top­lamı sonucu belirler. En küçük toplam başarı kazandırır.

KUZEY KATEGORİSİ

Tümseklerin ve hafif eğimlerin bulunduğu daha uzun parkurlarda yapılan Kuzey kategori­si yarışmaları beşe ayrılır: Mukave­met; biatlon; atlama: Kuzey karması; kayakla uçma.

Mukavemet yarışları (erkekler için 15, 30, 50 km; bayanlar için 5, 10 km) düzey farkı bayanlar için 150 m’yi geçmeyen doğal parkurlarda yapılır. Bu düzey farkı erkekler için 30 km’nin altmdaki mesafelerde 275 m’den. 30 km’nin üstündeki mesafelerde 350 m’den azdır. Kayakçılar, her dakika­da ya da her otuz saniyede bir, tek başlarına, bazen de ikili olarak yanşa başlarlar. Parkurda en çetin ke­simler ortalarda olmak üzere, eşit ola­rak dağıtılmış çıkışlar, inişler, düzlük­ler vardır. En uzun çıkış erkeklerde 150 m’yi, bayanlardaysa 75 m’yi geç­mez.

Mukavemet bayrak yarışı erkekler için 4×10 km, bayanlar için 3×5 km’dir. Düzey farkı 150 m’yi geçmez, çıkıştaysa en fazla 100 m’dir. Biatlon, ilk olarak 1960 Squaw Walley Kış Olimpiyatlan’nda yapılmış bir yarıştır. Tekli biatlon mukavemet ya­rışıyla tüfekle atıcılığı birleştirir. 20 km’lik parkur 5 kıvrım ile atış alanın­dan 4 geçiş yapılacak biçimde düzen­lenmiştir. Her geçişte, 150 m uzaklı­ğa yerleştirilmiş 25 sm çapındaki yu­varlak siyah hedefe yatmış durumda, desteksiz olarak 5 mermilik iki atış ve aynca destek olmaksızın ayakta 5 mermilik iki atış yapılır. Parkur zama­nına eklenen atış fena puanı dakikay­la hesaplanır.

Biatlon bayrak yarışı ilk olarak 1968 Grenoble Kış Oyunlarindayapılmıştır. 4 kişinin yer aldığı takımın her elema­nı iki atışla bölünmüş, 2,5 km’lik üç parkurdan oluşan 7,5 km’yi kateder. Bir atış, yatar durumda 150 m’den 12,5 sm çapında parçalanabilir diske, öbür atışsa ayakta 30 sm çapında dis­ke yapılır. Her kötü atış 200 m’lik bir parkur eklenmesini getirir. Bayrak yarışında yarışçılar takım arkadaşla­rının omuzuna vurarak yarışa başla­masını sağlarlar.

Atlama, hız alma pisti, tramplen, dü­şüş alanı ve çıkıştan oluşan özel bir pistte yapılır. Tramplen 100 m’den ya da 90 m’den fazla atlamaları sağ­lar.

Dengeli düşememe durumları fena pu­ana neden olur.

Kuzey karması, atlama ve 15 km mu­kavemetin bir arada yapılmasıyla ger­çekleştirilir.

Kayakla uçma, yılda bir, 120 m’nin üstünde atlayışlar sağlayan dev tramplenlerde yapılır. Bu atlayışlar­da 170 m aşümıştır.

Su Kayağı

Su üstünde kayak ilk olarak 1927’de Cannes’da Norveçli kayakçı Petersen tarafmdan denendi. Su kayağı alanın­da her yü yapılan Avrupa şampiyona­larının ilki 1947’de, iki yılda bir yapı­lan Dünya şampiyonalarının ilkiyse 1949’da Fransa’da düzenlendi. Baş­langıçta gerekli malzeme nedeniyle ol­dukça masraflı bulunan bu spor, günümüzde çeşitli kurumlar aracılığıy­la, gitgide ilgi görmeye başladı. Su kayağı yarışmalarında sürat tek­nesinin yeterli bir çekiş gücü bulun­malıdır. Kayakçının su yüzünde kala­bilmesi için 35 km/s hız yeterlidir. Sporcu tekneye bağlanmış ipin ucundaki trapeze tutunur. Daha sonraları hız 40-70 km/s arasında değişir. Atlamadaysa 57 km/s’e ulaşabilir. Naylon ya da kenevirden olan ip 21,50 m uzunluğundadır, trapez boyuysa 1,50 m’dir. Kayakların uzunluğu 1,80 m, genişliği 20 sm’dir; ağırlıklarıysa 3,50 kg’dır. Arka kesimde bir yön ayarla­yın, üstündeyse kayakçının ayakları­nın girdiği kauçuk bağlantılar vardır. Tekkayak (monoski) daha dardır (16 sm); arka kesimde yön ayarlayıcısı bu­lunur. Kayakçı önde duran ayağını merkez bağlantıya sokar; bir kayış da arkadaki ayağını tutar.

Su kayağı yarışmalarında üç dal var­dır: Slalom; atlama; hareketler. Slalom, 16 şamandıranın belirlediği, iki yönlü 315 m’lik yolun katedildiği bir yarıştır.

Atlama’da, tramplen 7,20 m uzunlu­ğunda, erkekler için 1,80 m, bayanlar için 1,50 m yüksekliğindedir. En faz­la hız erkekler için 57 km/s, bayanlar için 45 km/s’tir. Hareketler, çok çeşitlidir:Kayma; tek ya da iki kayak üstünde, trapezi el ya da ayakla tutarak, durarak ya da dur­madan yapılan 180°’lik ya da tam dö­nüşler; ip ayağa bağlanmış olarak ya­nal kayma; öne ya da arkaya “kuğu” yüzüşü (kayakçı bir ayağını geriye uzatmış, kollarını yana açmış durum­dadır); step (kayakçı dönerek ipin üstünden atlar).