Yandaki resimde, vücudumuzda yer alan kalp, mide, bağırsaklar, kemik ve damarlar gibi bazı yapı ve organları görmekteyiz. Canlı varlıklara canlılık özelliği kazandıran, yapı ve organlarımızın oluşmasını sağlayan en küçük birimler nelerdir? Bu birimler bir araya gelerek canlı bir organizmayı nasıl oluştururlar? Bitki ve hayvanları
oluşturan birimler arasında ne gibi farklılıklar vardır?
Canlıların temel yapı birimi hücredir. Canlıların solunum ve boşaltım gibi yaşamsal olayları hücrelerde gerçekleşir. Hücrelerin birçoğu çıplak gözle görülemez. Hücreleri inceleyebilmek için görüntüsünün
büyütülmesini sağlayan ve mikroskop adı verilen araçlara ihtiyaç duyulmuştur. Mikroskobun keşfiyle hücreler ayrıntılı olarak incelenebilmiştir.
Vücudunuzdan bir hücreyi ayırsanız tek başına yaşamını sürdürebilir mi? Saçınızdan bir kıl çekerseniz kılın kökündeki pek çok hücreyi mikroskopla görebilirsiniz. Bu kılı herhangi bir yere koyduğunuzda yaşamını devam ettiremez. Ancak bağırsaklarınızda, dişlerinizde oluşan çürüklerin içinde binlerce hücre tek başına yaşamaya devam etmektedir.
Bir hücreli canlılarda ise yaşamsal faaliyetler bu hücre içerisindeki organeller tarafından gerçekleştirilir. Örneğin Euglena’da (öglena) sindirim, boşaltım, dolaşım ve solunum hücrede bulunan ilgili organeller sayesinde gerçekleşir ve Euglena yaşamını sürdürür.
Çok hücreli canlılarda ise yaşamsal faaliyetler hücre toplulukları tarafından gerçekleştirilir. Bu hücre topluluklarından bazıları üreme, bazıları destek ve hareket, bazıları da besinleri veya çeşitli gazları taşıma görevini yerine getirir.
Çok hücreli canlılarda yapı ve görevleri aynı olan hücrelerin oluşturduğu hücre topluluklarına doku denir. Bitki ve hayvanlarda bulunan dokular birbirlerinden farklıdır. Bitkilerin yapısında bulunan dokulara bitkisel dokular, hayvanların yapısında bulunan dokulara hayvansal dokular denir.
İnsan vücudunda kan, kas, kemik, sinir, yağ, destek, salgı, epitel doku gibi çeşitli dokular bulunur. Her dokuyu oluşturan hücrelerin şekli, görevi, yapısı, büyüklüğü ve dizilişi o dokuya özgüdür. Yukarıdaki şekilde vücudumuzdaki bazı dokuları oluşturan hücrelerin şekilleri verilmiştir. Bir dokunun hücresi ile başka bir dokunun hücresinin şekli, görevi, yapısı, büyüklüğü ve dizilişi aynı değildir. Örneğin vücudunuzu dış etkilere karşı korumakla görevli deri hücreleri yassı bir şekil almıştır. Kemiklerinizi oluşturan kemik hücreleri sert bir yapıdadır. Sinir iletiminden sorumlu olan sinir hücreleri ise ince ve uzun bir yapıya sahiptir. Çok hücreli canlılarda aynı yapı ve görevdeki dokular birleşerek organları, organlar birleşerek sistemleri, sistemler de birleşerek canlı organizmayı (canlı vücudunu) oluşturur.
Son Yorumlar