Çoğu zaman isim soylu sözcüklerin sonuna gelerek onların cümlede yüklem olarak kullanılmaIarını sağlayan ek ve sözcüklere ekfiil denir. “i(mek)” fiilinin çeşitli şekillerde kullanılmasıyla oluşur.
Ekfiiller:
a) Geniş zaman,
b) -miş’li geçmiş zaman,
c) -di’li geçmiş zaman,
d) Dilek – şart kipi biçiminde çekime girerler.
Her cümlede yargıyı üzerinde taşıyan sözcük, fiil olmayabilir; adlar da böyle bir görevi üstlenebilir.
Ekfiilin kendisi (kökü) “ -mek” ekini kaldırdık tan sonra geriye kalan “ i” dir. Bu fiil “ -di” ekini alarak -di’ li geçmiş zamana, “-miş” ekini alarak, -miş’li geçmiş zamana, “-se” ekini alarak, dilek şart kipine, bir de kişi ekleri alarak geniş zamana göre çekime girer. Kök olarak kullanıldığında ünlü uyumlarına uymaz.
- anne i – di – m (di’ii geçmiş zaman)
- hasta i -miş (miş’li geçmiş zaman)
- bekçi i – se (dilek – şart kipi)
- kadın – ım (geniş zaman)
Ekfiii ünsüzle (sessizie) biten sözcüklere ekie“-i” ünlüsü düşer.
- Öğretmen + idim —> öğretmendim
- Yırtık + imiş —> yırtıkmış
- Korkak + ise —> korkaksa
Ekfiiil, ünlü ile biten sözcüklere eklenirken " -i " ünlüsü “ -y ” ye dönüşür; ünlü uyumlarına uyar:
- Herkese borçlu idi —> Herkese borçluydu
- Sandığımdan da sabırlı imiş —> Sandığımdan da sabırlıymış
EKFİİLİN ÖRNEK ÇEKİMİ
di’li geçmiş zaman
- şoför – dü – m
- şoför – dü – n
- şoför – dü –
- şoför – dü – k
- şoför – dü – nüz
- şoför – dü – ler
miş’li geçmiş zaman
- çocuk – muş – um
- çocuk – muş – sun
- çocuk – muş
- çocuk – muş – uz
- çocuk – muş – sunuz
- çocuk – muş – lar
Geniş Zaman
- bekçi – y – im
- bekçi – sin
- bekçi – dir
- bekçi – y – iz
- bekçi – siniz
- bekçi – dirler
Dilek – Şart kipi
- fakir – se – m
- fakir – se – n
- fakir – se
- fakir – se – k
- fakir – se – niz
- fakir – se – ler
UYARI : Ekfiil geniş zamanla çekime girince III. tekil ve III. çoğul kişileri “—dir” eki alır; bu kullanım oldukça yaygındır. Ekfiilin olumsuzu “değil” sözcüğüyle yapılır.
- En büyük şehrimiz İstanbul'dur
- Ben hasta değilim.
Kimi anlatımlarda -dır ekinin düştüğü görülür:
- 0 adam çok iyi.
- Mehmet Akif, gerçek bir dost.
Son Yorumlar