Adlarını “lofofor” denen dokunaç taçlarından alan deniz hayvancıkları. Çokhücreli hayvanların (Metazoa) bir dalını oluşturan lofoforlular genellikle deniz diplerine tutunmuş olarak yaşarlar ve süzdükleri su içindeki mikroskopik parçacıklarla beslenirler. Görünümleri oldukça garip olan bu hayvanların, kurda benzeyen uzun saplan ve sapın denizşakayıkım andıran kirpikli dokunaçlardan oluşmuş bir taç bölümü vardır; bedenleri de bir kabukla korunmuştur. Ayrıca, deniz dibine tutunmuş olarak yaşayan bu hayvanlar, bitkilerle de bazı benzerlikler gösterirler; çoğunlukla koloniler kurarak deniz altında güzel görüntüler oluştururlar. Lofoforluların başlıca özelliği, ağzı çevreleyen, uzun dokunaçlardan oluşmuş bir sorgucun (dokunaç tacı ya da çelengi) bulunmasıdır. Bu kirpikli dokunaçlardan oluşmuş taç (sorguç), kirpiklerinin hareketiyle, ağız düzeyinde, müküs tarafından içindeki besin parçacıklarının tutulduğu bir su akımı sağlar. Lofoforlular, beslenmeyle ilgili bu ortak özelliklerinin dışında, birbirine benzemeyen dört sınıfı kapsayan karışık bir grup oluştururlar. Bu sınıflar ilkel lofoforlular (Phoronida), yosunhayvanları (Ectoprocta ya da Bryozoa), kolsuayaklılar (Brachiopoda) ve Entoprocta ’dır; bunlara bir de kıllıçeneliler (Chaetognatha) ve Priapuluslar da eklenebilir. İlkellofoforlular sınıfım temsil eden Phoronis, tüm denizlerde yayılmış, koloniler oluşturan küçük bir kurttur. Bu hayvan, suların dibinde toplanan çamura böceklerin kabuğuna benzer bir maddeden boru salgılar; bu koruyucu boru içinde serbest olan beden, yaklaşık iki sıra paralel sarmal yapan bir çift dokunaç çelengiyle son bulur. Kurtçuğu yüzerek yer değiştirir, daha sonra, başkalaşım geçirmek üzere dibe iner, ama Phoronis tomurcuklanmayla da üreyebilir ve art arda birçok kez ikiye bölünerek küçük bir koloni oluşturur.
Anüsleri, dokunaç çelenginin dışında yer alan ve bitkisel görünümlü olan yosunhayvanları bir liken örtüsü ya da küçük bir çalı demetini anımsatan değişik biçimli koloniler halinde yaşarlar; denizlerin ve tatlı suların diplerinde bulunurlar. Bir kolonideki bireyler yan yana bulunurlar ve hatta çoğu kez birbirlerinin içine iyice sokulmuşlardır, ama işlevsel bağımsızlıklarını korurlar. Bununla birlikte, koloni yaşamı kimi kez son derece iyi örgütlenmiştir. Bazı türlerde, karınca yuvalarındaki asker karıncaların koruyucu rolüne benzer rol oynayan bireyler bulunur. Bunlar, dış görünüşleri gagalı bir kuş başına benzedikleri için avicularia adı verilen bireylerdir. Vibracularia adı verilen öbür bireyler de uzun bir iplik yardımıyla koloninin temizliğini sağlamakla görevlidirler.
Üreme çeşitli biçimlerde olur, en yaygın durumda, bu işlev, genellikle tek bir yumurta oluşturmak üzere yozlaşan ve ovisel (kuluçka odası) olarak adlandırılan bir birey tarafmdan sağlanır. Yumurta, ortadan kalkan erişkinin ardında bıraktığı odacığa sığınarak, yüzden fazla ikincil embriyo oluşturuncaya kadar bölünen bir embriyo verir.Sczkonusuenıbriyolarsa kısa bir süre yüzdükten sonra, yeni bir koloni oluşturmak üzere kendilerini tespit edecek ve tutunmalarını sağlayacak olan kurtçuklar verirler.
Yaşayan Bir Fosil
500 milyon yıldan (Alt Kambriyen) beri yaşayan Lingula, kolsuayaklılar sınıfının başlıca temsilcisi ve bilinen yaşayan fosillerin en eskisidir. Barsağının, anüsü ağzın yanına getirecek biçimde U harfi gibi kıvrılmış olmasıyla nitelenen Entoproctalar suda yaşayan çiçek biçiminde küçük hayvanlardır. Genellikle bedenleri uzun bir ayak üstüne yerleşmiş taç biçiminde olan bireyler, bir çeşit sürünücü köksap sayılan kollarla birbirlerine birleşen koloniler oluştururlar. Lofoforlularm oldukça özelleşmiş öbür iki sınıfının sistematik durumu çok tartışmalıdır. Kıllıçeneliler, öbür plankton organizmalar içinde, çok özelleşmiş küçük plankton kurtlarıdır; bunların kirpik çelenkleri, korkunç bir çene gibi işlev yapan iki dizi sivri küçük çengele dönüşmüştür; Kuyruk, yüzgeç biçiminde yassılaşmıştır. Priapuluslar kuyrukları küçük bir kabarcık biçiminde olan çukur bedenli kalın kurtçuklardır. Bunlar Arktika’da olduğu kadar Antarktika’daki soğuk denizlerde yaşarlar.
Son Yorumlar