İspanya Ekonomisi

İspanya Ekonomisinde Tarımın Ağırlığı

Etkin nüfusun üçte birini geçindiren tarım, İspanyol iktisadında günümüzde (1993) de en ağırlıldı yeri tutar (bununla birlikte, A.T’na üye olmasından bu yana, sa­nayileşmenin hızla geliştiğini de be­lirtmek gerekir). Tahıllar arasında, özellikle Andalucia ve Castilla’da ekilen buğday (5.770.000 t; 1992), mı­sır (3.500.000 t; 1992), arpa (9.600.000 t; 1992) başlıca yeri tutar; önceleri ya­ğış alan dağlık bölgelerde sürdürü­len patates tarımı, sulama yapılan ke­simlerde de gelişmiştir (1992’de 5.400.000 t).

Bununla birlikte, en büyük gelir kay­nağı Akdeniz ürünlerinden elde edi­lir: İspanya dünyanın en başta gelen zeytinyağı ve şarap (30.000.000 hl; 1992) üreticilerinden biridir; sulama yapılan zengin huerta’larda turunç­giller (1991’de 4.700.000 t), meyve ve sebze yetiştirilir. Sanayi bitkileri tarı­mı (tütün, şekerpancarı, pamuk, ke­ten) da gözle görülür bir ilerleme içindedir. İç kesimlerin geleneksel uğraşı olan koyun yetiştiriciliği hâlâ canlıdır (1992’de 24 milyon baş); ya­ğış alan bölgelerde büyükbaş hayvan yetiştirilir.

Ülke tarım açısından değişik görü­nümler sunar. Kuzeydeki küçük ta­rım işletmelerinde hayvancılık ve çe­şitli tarım birarada sürdürülür. Oysa, İspanya’nın geri kalan kesimleri, ge­rek büyük işletmelerde yaygın tahıl ekiminin (secano tarımı), gerek sula­nan kesimlerde zengin ve yoğun çeşitli tarımın (regadio tarımı) uygu­landığı kurak topraklardan oluşur. Tarım alanında etkin nüfusun ço­ğunluğu, geleceği belirsiz ücretli işçilerden oluşur. Tarım kesiminin et­kinlik alanlarını orman işletmeleri (kereste ve mantar meşesi), balıkçılık (1992’de 1.900.000 t) ve maden işlet­meciliği tamamlar.

İspanya Zengin Yeraltı Gelir Kaynakları

Zengin ve çeşitli olan yeraltı gelir kaynakları yoğun biçimde işleti­lir.

Asturias, Leon ve Sierra Morena’daki yataklardan kömür, Ebro çöküntü alanında da linyit çıkarılır. Demir, Bilbao bölgesinden, özellikle de Asturias’ta demir yataklarıyla yan yana olduğu Ponferrada yatağından elde edilir. İspanya, rio Tinto bölgesinden çıkarılan ve Huelva’dan dışarı gön­derilen, yüksek oranda sülfür içeren pirit üretiminde de ön sıralarda yer alır. Öbür maden filizleri arasında, Sierra Morena’dan çıkarılan kurşun, rio Tinto’dan çıkarılan bakır, Almaden’den gelen cıva, çinko, tungsten ve Lerida eyaletinden çıkarılan uran­yum sayılabilir. Ebro havzasında ay­rıca zengin potas yatakları da bulu­nur. Kömür üretiminin yetersizliği nedeniyle, elektrik, İspanyol enerji kaynaklarının en önemlisi haline gel­miştir; akarsu debilerinin yetersizli­ğini dengelemeye ve sulamaya yar­dımcı olan dev baraj göllerinden ve linyit ya da petrol artıkları yakan ter­mik santrallardan elde edilir (1991’de 147 milyar kWs).

Zorita’da nükleer bir santral çalışır durumdadır. Burgos bölgesinde işle­tilen bir petrol yatağına karşın, İs­panya, akaryakıtının aşağı yukarı tümünü dışardan satın almak zorunda­dır; bu nedenle başlıca petrol arıtma merkezleri kıyı bölgesinde (Escombreras, La Çoruna, vb.) toplanmıştır.

İspanya Sanayinin Gelişmesi

İspanyol sanayisinin değişik kollarındaki ge­lişme, birbirinden farklıdır. Katalonya’da üslenen geleneksel dokuma sa­nayisi, sentetik elyaf rekabetiyle başa çıkmak zorundadır.

Demir-çelik sanayisi, özellikle kurul­duğu bölgelerdeki maden kaynakla­rını işler. Bilbao bölgesindeki yüksek fırınlar, Sestao ve Baracaldo’daki haddehaneler, yerel demiri ve Astu­rias bölgesinde çıkarılan kömürü kullanır; buna benzer tesisler Asturi­as kömür havzasında Mieres’te, la Felguera’da, Gijon’da, ulusal demir çelik işletmesinin kalesi Aviles’te ge­lişmiştir ve Leon demirini işlemekte­dirler. Akdeniz kıyısındaki Sagunto demir-çelik kompleksi, Teruel de­mirlerini işler. Demir çelik sanayisi 12.700.000 t (1992) çelik üretir. İmalat metalürjisi hızlı bir gelişme içinde­dir ve büyük kentlerde toplanmıştır. Barselona’da demiryolu malzemesi, metal kirişler üretilir; dokuma maki­neleri fabrikası vardır ve otomobil montaj sanayisi gelişmiştir. Madrid, üretim miktarı ve çeşitliliği bakımın­dan en başta gelen sanayi merkezidir. Otomobil sanayisi tam bir gelişme göstermektedir, birçok yabancı şir­ket (FİAT, Renault) büyük kentlerde montaj fabrikaları kurmuştur. Tersaneler El Ferrol, Carthagena, Cadiz, Barselona ve Bilbao arasında, uçak yapım fabrikaları Carabanchel, Getafe, Cadiz ve Sevilla arasında da­ğılmıştır. Kimya sanayisi, metalürji yan ürünlerinin kullanıldığı Katalonya ve Asturias’ta toplanmıştır. Kimya sanayisi büyük gelişme için­dedir; başlıca petrokimya üretim merkezleri Tarragona ve Huelva’da, ilaç sanayisi Barselona ve Madrid’de­dir. Besin sanayisi, geleneksel sanayi ve el sanatları da önemlidir: Seramik; deri işlemeciliği; tütün işleme, Ayrı­ca turizm de İspanya’nın en büyük gelir kaynaklarından biridir (1992’de ülkeye 17 milyon turist gelmiştir); ama son birkaç yıldır, ülkeye her yıl gelen turist sayısında bir duraklama görülmektedir.

Ticaret Dengesi Açığı

Başlıca kuzey (San Sebastian-Santander- Gijon) ve doğu (Barselona-Valencia) kıyıları ile Madrid’de toplanan sana­yiler, serbest mübadele ve büyük ya­bancı yatırımlar sayesinde gelişme göstermiştir; ama sanayiler elverişsiz toplumsal yapı, yöneticilerde girişim eksikliği, kara ve demiryolu ulaşı­mındaki aksaklıklardan olumsuz yönde etkilenmektedir. Demiryolu ağının Madrid’den başlayarak yıldız biçimi dağılımı, yüzeyşekillerinin ortaya koyduğu güçlükler, yolların birbirinden kopukluğu, dış ve iç tica­retin karşısına büyük güçlükler çı­karmaktadır. Karayolu, demiryolu­nun bazı yetersizliklerini karşılasa da, önemli hatlar her zaman sıkışık­tır. Deniz limanları (Carthagena, Bilbao, Barselona, Algesiras), dışarı ile olan bağlantılarda Madrid, Barselo­na ve Palma de Mallorca havalimanlarıyla bütünlenen önemli bir rol oy­nar.

İspanya’nın ticaret dengesi sürekli açık vermektedir; Gerçekten de ma­den, tarım ve besin ürünlerinin satışı (1991’de toplam 5,9 milyar dolar dış­satım), turizmin sağladığı katkılar, akaryakıt ve donanım gereçlerinin satın alınmasını (1991’de toplam 9,3 milyar dolar dışalım) karşılayama­maktadır. İspanya’nın alışveriş ettiği başlıca ülkeler A.B.D., Fransa, Al­manya ve İngiltere’dir.