Parlamenter Sistem Nedir? Özellikleri Nelerdir? Başkanlık Sisteminden Ayrılan Yönleri, Batı demokrasinin ilerlemesinde, parlamenter sistem adı verilen yönetim sisteminin etkisi çok olmuştur. Parlamenter sistem, ilk önce, İngiltere’nin toplumsal koşullarında, geleneklerle oluşarak kurumlaşmıştır. Bu sebeple İngiltere, parlamenter rejimin beşiği sayılır. Parlamenter sistemin farklı özelliği, seçimle gelen ve temsil niteliği olan parlamentoya karşı sorumlu bir hükumetin var olduğu, yürütme yasama ilişkisinin esnek erkler ayrımına dayandığı bir siyasal sistem olmasıdır. Sadece parlamentosu olan rejim parlamenter sistem olmaz. Bir ülkede meclis olsa bile, her zaman parlamenter sistem olmaz. Örnek ABD’nde parlamento vardır; fakat parlamenter sistem değildir.
Parlamenter sistemin özellikleri
a) Parlamenter sistemde iki başlı yürütme vardır. Yürütmenin sorumlu başını başbakan, sorumsuz başını da devlet başkanı meydana getirir.
b) Devlet başkanında siyasal bir sorumsuzluk vardır. Bu sebeple, devlet başkanının işlemlerine ilgili bakanlar ve sorumlu başbakan katılır. Devlet başkanı, parlamenter sistemde, uzlaştırıcı ve uyarıcıdır. Devlet işlerinin yürüyüşünü yakından izler. Gereken hallerde, hükümeti, izlediği politikadan dolayı destekler veya aksaklıklar görürse uyarır. Kısaca belirtmek gerekirse, devlet başkanı hükümet etmez.
c) Yürütmenin ikinci kanadını oluşturan Bakanlar Kurulu, Meclise karşı sorumludur. Başbakan ve bakanları atarken devlet başkanı tam olarak serbest değildir. Ülkede bulunan siyasal koşullar, Meclis çoğunluğunu nazara alarak, Meclis çoğunluğundan güvenoyu çıkarabilecek bir hükümeti görevlendirmekle yükümlüdür. Kuruluşta hükümetin güvenoyu alması yeterli değildir; görev sırasında Meclisin güvenini de devam ettirmesi gerekir. Meclisin güvenini yitiren hükümet düşer.
Parlamenter sistemde, hükümetin yalnız Meclisin çoğunluğunun güvenini kazanması yeterli değildir; halkın da güvenini kaybetmemesi gerekir. Şu, ya da bu biçimde halkın güvenini yitiren hükümet, Meclis çoğunluğuna dayansa da, uzun süre iktidarda kalamaz.
d) Parlamenter sistemde, hükümetin Meclis çoğunluğuna dayanması, Mecliste çoğunluğu elde eden parti başkanının başbakan olması, parti mekanizması vasıtası ile yasama ve yürütme arasında uyumun sağlanmasında etkili olmaktadır. Parlamento dışında ve partiler üstünde bir hükümet kurulması yolu, parlamenter rejime ters düşen bir yoldur.
Güçlü ve istikrarlı hükümetler, Mecliste çoğunluğu elde eden parti tarafından kurulan hükümetlerdir. Bir partinin Mecliste çoğunluğunu sağlayamaması durumunda, partilerce ortaklaşa kurulan hükümetler, zayıf ve istikrarsız olmaktadır.
e) Parlamenter sistemde hükümet herşeyden önce, Meclise karşı sorumludur. Hükümet zamanla devlet başkanma karşı sorumlu olmaktan kurtulmuş ve yalnız Meclise karşı sorumlu olmuştur. Bu sorumluluk, bakanlar açısından bireysel bir sorumluluk olduğu gibi, Bakanlar Kurulu olarak ortak sorumluluğu da gerektirir. Ortak sorumluluk aynı zamanda dayanışmalı bir sorumluluktur. Kusuru olmayan bakan da bu sorumluluğu paylaşır.
f) Parlamenter sistem iki Meclisli olabileceği gibi, tek Meclisli de olabilir. İki Meclisli olması durumunda, Bakanlar Kurulu, genel olarak, Meclislerden birine karşı sorumludur; ikinci Meclise hükümeti düşürme yetkisi tanınmaz.
g) Parlamenter sistemde, yasama ile yürütme arasındaki ilişki, işbirliği ve karşılıklı etkileme mekanizmasına dayanır.
Yasama, yürütmeyi çeşitli yollarla denetler ve gözetim altında bulundurur. Meclis çoğunluğu güvensizlik oyu mekanizması ile hükümeti düşürebilir. Meclisin bu yetkisine karşılık, yürütme de, Meclisi feshetme olanağına sahiptir. Hükümetle Meclis arasında çıkan anlaşmazlıklarda, Meclisin yürütme tarafından feshedilmesi yoluna gidilmektedir. Yürütmenin meclisi fesih yetkisi, parlamenter rejimde, istikrarın sağlanmasında önemli bir yeri olan bir sistemdir.
Son Yorumlar