ABLATİF
(isim, Latince ablativus’tan, Fransızca ablatif) Osmanlı Türk mef^ülü anh veya mefcülü minh, çıkma, ayrılma veya uzaklaşma hali; okul dilinde den hali). Gram. İsmin hallerinden biri. Ablatif eki bir isim çekim ekidir. Bazı dillerde (Arapça ve çağdaş Avrupa dilleri) ayrı bir edat ile, Latince, Sanskritçe ve Türkçede ek ile ifade edilir: kapıdan, evden, sokaktan geçitdeen. Aslında ve bugün de umumiyetle ayrılma, uzaklaşma anlamına geldiği gibi, kazandığı mânâ gelişmeleri sonucu, yerine göre, sebep, tarz, mukayese, yer, zaman, yön, ölçü ve fiyat da ifade eder olmuştur.
Ablatif eki Eski Türkçede -din, -din, -tın, -tin (bazen yuvarlak ünlülü kelimelerde -tun. -tün) ve -da, -de, -ta, -te şeklindeydi. Türkiye Türkçesindeki -dan, -den, -tan, -ten şeklinin, bu iki ekin birleşmesin¬den geldiği tahmin edilir. Ancak Eski Türkçede de -dan, -den şekli, bir şive özelliği olarak vardı. Ablatif eki Türkçenin tarihi gelişmesinde ve bugün yaşayan Türk şive ve lehçelerinde büyük farklılıklar göstermez. Ancak ünlü ve ünsüz (vokal ve konsonant) ses uyumlarının çok geliştiği altay, kazak, kırğız ve diğer bazı Orta Asya türk şivelerinde, ses farkları ile ekin değişik şekillere girdiği görülür: altay, abakan, çulım, şor şivelerinde -dan, -den, -nan, -nen, -tan, -ten şe- killerindedir, hattâ altay, kazak ve kırğız şivelerindeki yuvarlak ünlülü kelimelerde -don, -dön şeklini almıştır; bunun gibi, karaçay, balkar ve kazan şivelerinde n, m seslerinden sonra ek, -nan, -nen olarak geldiği gibi, baş- kırt şivesinde de -nan, -nen şeklinde umumileşmiştir.
Üçüncü şahıs iyelik ekli kelimelerin ablatifinde, diğer bazı çekim hallerinde olduğu gibi, araya bir n girer: başın-dan, elleri-n- den (Çağatayca ve Doğu şivelerinde bu n sesi getirilmeden de kullanılır: «sözidin» gibi). Ablatif halindeki kelimeler veya ablatif kelime grupları Türkçede, cümle içinde yer tamlayıcısı (nominal, dolaylı tümleç) durumundadır.
Able, sıvı propeıgol ile çalışan ve genellikle «Thor» füzesinin ikinci katı olarak kullanılan amerikan füzesi. Ağırlığı 2 200, itme gücü de 1 360 kilogramdır.
ABLEFARİ
(isim, Yunanca blefaron, göz kapağı), Oftalmoloji. Göz kapağı yokluğu. (doğuştan veya sonradan olabilir.) ABLEGATUS (isim Latince Gönderilen kimse), Roma sarayı tarafından, yeni kardinale, takkesini götürmekle görevlendirilmiş memur.
ABLEİGES (Jacques d’),
fransız hukuk bilgini (öl. 1410-1411). 1385-1389 yılları arasında Le Grand Coutumier de France (Fransa örf ve Âdetler Derlemesi) adlı eseri kaleme almıştır.
Son Yorumlar