Kuzey Avrupa’da ülke.
Atlas Okyanusu’nun kuzeyinde ve Kuzey Kutup Çemberi’nin hemen güneyinde yer alan volkanik kökenli İzlanda adası üstünde kurulmuş olan ülke, Grönland’dan Danimarka boğazıyla ayrılır, kuzey batısındaysa Kuzey Buz Denizi uzanır.
Coğrafya
Uzun Atlas Okyanusu sırtının doruk noktasını oluşturan İzlanda, trapps adı verilen yaylalar halinde dizilmiş yarıklardan çıkan bazaltlı kalın lav tabakalarıyla kaplı bir tabandır. Ortalama yüksekliği 600 m olan bu düzlük kırıklarla yarılmış, kenarlarıysa yükselmiştir; içinden hâlâ kızgın lav akıntıları fışkırabilir, üstünde yüz kadar yanardağ konisi yükselir, aralarından bazıları etkinliğini sürdürmektedir; bunlardan biri Hekla’dır (1.448 m). Her yanda ikincil yanardağ olguları göze çarpar: Sıcak su kaynaklarından ve gayzerlerden başkentin merkezi ısıtmasında yararlandır.
İzlanda sönmüş yanardağ krateri
İzlanda yanardağlar ve buzullar ülkesidir; adanın sekizde biri buzullarla kaplıdır. Dördüncü Zaman’da adayı kaplamış olan inlandsis’in (iç buzul ya da buzul takkesi) izlerine hâlâ Taslanır (çok yüzlü topraklar, çizikli topraklar) ve bundan geriye jökull da denen buz tümsekleri kalmıştır: Avrupa’nın en büyük buzulu olan Vatna jökull’da (Vatna Buzulu) adanın en yüksek tepesi Örefa (2.119 m) bulunur. Buzulun altındaki bir yanardağ patladığı zaman, gerçek anlamda buz çözülmeleri oluşur. Günümüzde buzlar hiçbir yerde denize kadar ulaşmaz, ama geçmişte durum böyle olmamıştır; deniz sularının altında kalan ve kuzey kıyılarını derinlemesine dantel gibi oyan görkemli buzul vadileri görünümündeki fiyortlar bunun kanıtıdır. Güney kıyıları alçaktır ve çamurluklarla çevrilidir. Ülkede pek çok akarsu vardır, yer yer çavlanlarla kesilen bu kısa ırmaklar bir sel rejimi gösterirler.
Kuzeydeki konumuna ve Norveç’ten çok Grönland’a yakın olmasına karşın, İzlanda, Avrupa özellikleri gösterir ve ülkede okyanus iklimi egemendir; gerçekten de Golfstrim akıntısının bir kolu güney kıyılarını ısıtır. Reykjavik’te sıcaklık kışın 0°C, yazınsa 11 °C dolaylarındadır; sıcaklık farkları iç kesimlerde daha belirgindir. Yağış ve sis sık görülür (orta kesimde yıllık yağış 2 m, Reykjavik’te 860 mm). Rüzgâr nedeniyle ağaçsız bir ülke olan İzlanda, kaba otlarla ve cüce kayınlarla kaplıdır; 500 m’nin üstünde otların yerini yassı çakıllı ve taşlık alanlar alır.
Nüfus
IX. yy’dan önce İzlanda’da insan yaşamazdı. Hayvanlarım ve çiftliklerinin çatısını kurmak için kerestelerini de birlikte getiren Norveçli göçmenler ada nüfusunu oluşturdular. Bunlara Kelt soyundan İskoçlar ve İrlandalılar eklendi. İnsan yaşamma elverişsiz olan iç kesimlere giremeyen halk kıyılarda yoğunlaştı: Toplam nüfusun üçte birinden fazlası, yıl boyunca buz tutmayan bir körfezin kıyısında kurulmuş geometrik bir kent olan başkent Reykjavik’te (97.000 nüf.; 1992) toplandı. Kopavogur, Akureyri ve Hafnarfj ördür dışındaki yerleşim yerleri, nüfusu 5.000’i bulmayan kasabalardan oluşur.
Son Yorumlar