Kelebek etkisine siz bir örnek verebilir misin?

Bir sistemin bir olayın başlangıç değerlerindeki küçük değişikliklerin öngörülemeyen büyük sonuçlar ortaya çıkmasına kelebek etkisi denir. Edward N. Lorenz’in kaos teorisi kelebek etkisi ile ilgilidir. Hava durumu ile ilgili verdiği örnekle şöhreti yakalamıştır. Bir kelebeğin Amazon Ormanlarında bir kelebeğin kanat çırpması, Amerika Birleşik Devletlerinde kasırga ve fırtınanın kopmasına sebep olabilir. Kelebek etkisi, bir kelebeğin kanat çırpması bütün dünyayı saran fırtınanın oluşmasına sebep olabilir. Bir olayın etkileri katlanarak kaosa sebep olabilir.

Kelebek etkisine örnek olarak dumanın hareketini gösterebiliriz.

Dumanın hareketine neden olan hafifi bir hava akımı aslında odanın başka yerindeki bir sıcaklık değişikliği ve basınç farkının neden olduğu bir harekettir. Ayrıca dumanın dinamiğini etkileyen girdiler birbirlerine bağlı olabilirler ki bu durumu tam anlamıyla içinden çıkılmaz hale sokar. Sigara dumanı örneğine geri dönersek, hava akımının yalnızca sıcaklık değişiminden kaynaklandığını farz edelim (ki pratikte bu milyonlarca etkenden biridir). Sıcaklık değişimi ortamda basınç farkı yarattığından hava akımını etkiler. Ancak oluşan hava akımı sıcaklıkta tekrar değişimlere neden olacağından farklı girdilerle tekrar bir fonksiyon oluşturur ve bu değişim sonsuza kadar devam eder. Birçok farklı girdinin sürekli değişerek fiziksel değişimler yaratması ve bu değişimlerin farklı düzenler yaratması yine kendisini etkilemesi insan zekasının ve günümüzdeki gözlem ve bilimsel tahmin yeteneklerinin çok çok üstünde olmasından dolayı kaos olarak nitelendirilir. Oysa tüm bu değişimlere neden olan fiziksel yasalara ve matematiksel açıklamalara hakimiz. İşte bu noktada karşımıza düzen ve anarşinin aslında birbirine ne kadar sıkı sıkıya sarılmış olduğu ortaya çıkar. Fiziksel yasalar ne kadar basit olursa olsun sonuç o kadar rastlantısal ve karmaşa doludur.

 

Hadi Paylaş!Share on FacebookTweet about this on TwitterShare on Google+Share on RedditPin on Pinterest

Comments

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.