Gensoru Nedir? Nasıl Uygulanır? Gensoru Kuralları Nelerdir? Gensoru, Bakanlar Kurulunun genel icraatları, ya da bir bakanın, kendi bakanlığında izlediği politika ve icraatlar hakkında, Meclisçe yapılan etkili bir denetim yoludur. Gensoru, sonunda güvenoyuna başvurulacak, bir tür genel görüşmedir. Anayasa, 1961 Anayasası gibi, gensoruyu ayrıntılı bir biçimde düzenlemiştir (madde 99). 1961 Anayasası ile böyle bir yola gidilmesinin nedeni 1960 dan önceki dönemde, iktidar çoğunluğunun direnmesi yüzünden, gensoru mekanizmasının iyi işlememesidir. 1961 Anayasası döneminde ise, milletvekillerince gensoru yoluna sık sık başvurulmuş olması, Meclisin ve Bakanlar Kurulunun çalışmalarını belli ölçüde aksatmıştır. Bu nedenle 1971 yılında Anayasada yapılan değişiklikle, (1961 Anayasasının değişik 89. maddesi) gensoru verme yetkisi, siyasal parti gruplarına veya en az on milletvekiline tanınmıştır. 1982 Anayasası ile grup kurma hakkı yirmi milletvekiline çıkarılınca, gensoru verme hakkı da, parti gruplarına veya 20 milletvekiline tanınmıştır (İçt. madde 106).
Anayasada yer alan, gensoru ile ilgili kurallar, aşağıdaki biçimde sıralanabilir:
a) Gensoru önergesi, bir siyasal parti grubu adına veya en az yirmi milletvekilinin imzasıyla verilir. Milletvekilleri, tek başlarına gensoru önergesi veremezler.
b) Gensoru önergesi, verilişinden sonraki üç gün içinde bastırılarak milletvekillerine dağıtılır.
c) Gensoru önergesinin dağıtımından itibaren on gün içinde gündeme alınıp alınmayacağı görüşülür. Bu görüşmede, önerge sahiplerinden biri, parti grupları adına birer milletvekili, başbakan veya bir bakan konuşabilir. Böylece, Gensoru önergesinin gündeme alınıp alınmaması konusundaki görüşmeler sınırlı tutulmuştur.
d) Meclis, gensoru önergesinin gündeme alınması kararı ile birlikte, gensorunun görüşüleceği günü de belli eder.
e) Gensorunun yapılması, gündeme alma kararının verildiği tarihten başlayarak, iki gün geçmedikçe yapılamaz ve yedi günden sonraya da bırakılamaz.
f) Gensoru görüşmeleri sırasında milletvekillerinin veya parti gruplarının verecekleri gerekçeli güvensizlik önergeleri veya Bakanlar Kurulunun güven isteği, ancak bir tam gün geçtikten sonra oylanır.
g) Bakanlar Kurulunun veya bir bakanın düşürülebilmesi, milletvekili tam sayısının salt çoğunluğu ile olur; oylamada yalnız güvensizlik oyları sayılır. Böylece, gensoru yolu ile bakanlar kurulunun ya da bir bakanın düşürülmesi zorlaştırılmıştır.
Bakanlar Kurulunun göreve başlarken alınacak olan güven oyunun üye tamsa; inin salt çoğunluğu ile alınması zorunlu olmadığı halde, gensoru ile düşürülebilmesi için, üye tam sayısının salt çoğunluğuna gerek vardır. Anayasa, hükümetin kurulmasını kolaylaştıran, düşürülmesini güçleştiren bir yöntem getirmiştir.
Son Yorumlar