İvan III Kimdir?

Moskova ve Rusya büyük prensi (Mos­kova, 1440 – Moskova, 1505).

Babası Vasiliy II’den sonra 1462’de yönetimi eline alan ve 1505’e kadar hüküm süren Büyük İvan III Vasiliyeviç döneminde Büyük Moskova Prens­liği giderek önem kazandı ve zaman­la bir Rus devleti haline geldi. Sa­vaşçıdan çok siyasetçi olan İvan III, bir yandan Rusya’da toprak edinir­ken, öte yandan da özellikle Doğu’da görüşmeleri sürdürdü. Hükümdarlığı döneminde, sınırları henüz 1462’de 750.000 km²’ye ulaşmış bulunan ve bu nedenle, daha sonra Novgorod ve Pskov gibi egemenliği altına girecek olan Tver (Kalinin) ile Ryazan büyük prensliklerini çok geride bırakan Mos­kova önem kazandı.

1463’ten başlayarak İvan III, barışçı yollarla Yaroslavl kentini kendi top­raklarına kattı, ardından Kazan Hanlığı’nın dağılmasında rol oynadı ve Rus sınırlarını güvenlik altına alan bir barışı kabul ettirdi. İvan III, Polonya kralı Kazimierz IV ile bir ittifak oluş­turan Novgorod’a karşı, güçlü bir or­du göndererek kenti bozguna uğrattı (1471); ağır bir vergi ve bağımlılık is­teminde bulundu.

1472 yılında Doğu Roma imparatoru sonuncu basileus’un yeğeni Sophia Palaiologos’la evlendi; böylece impa­ratorluk haklarının mirasçısı oldu. Bu tarihten sonra Yunanlı aydınlar, İtal­yan sanatçılar Moskova’ya akın etti­ler. Moskova’da Kremlin’in ilk surla­rı (1485-1508) ile Granovitaya Palata (Façetalı Saray) bu dönemde yaptırıldı.

Aynı zamanda iki büyük tasarı birbi­rini izledi: Bunlardan ilki, XI. yy’da, Moğol istilasından beri Rusya’da bu­lunan Altınordu Devleti’nin ortadan kaldırılmasıydı; İkincisiyse Rusya’yı batıdan tehdit eden yeni güç Litvanya’yla ilgiliydi.

Birinci tasarı birçok aşamada gerçek­leşti. Kırım ham Mengli Giray’la bağ­lantı kuran İvan III, 1480’de Altınordu ham Ahmet’i bozguna uğrattı, ar­dından 1491’de Ahmet’in oğulları ta­rafından tehdit edilen Mengli’yi kur­tardı, Mengli de 1502’de son Moğol hanını yendi; bu da Altınordu Devleti’nin çökmesine neden oldu, ikinci tasarının gerçekleşmesi de, aşa­malı oldu. İvan III Litvanya’yı, Yuka­rı Oka’nın uç eyaletleri Novgorod ve Trever gibi dayanaklardan yoksun bı­raktıktan sonra, 1492’de ülkeyi istila etti. 1503’te de amaçlarına ulaştı. Bü­tün Rusya’nın hakimi olarak ortaya çıktı; Roma, Milano, Venedik’le, Han­sa ve Töton şövalyeleriyle, Danimar­ka ve Macaristan’la, Friedrich III ve Maximilian gibi imparatorlarla görüş­meler yaptı. İvan III’ün egemenliği sı­rasında, Rusya Batı’da olduğu kadar Doğu’da da varlığım duyurdu.

Ülke içindeyse, İvan III boyarların dü­şüncelerine karşın ülkeyi salt hüküm­dar olarak yönetti, kölelik biçimleri­ni resmileştirdi.

Hadi Paylaş!