Rus Çarı İvan IV (Korkunç İvan) Kimdir?

Rus çarı (Kolomenskoye, 1530 – Moskova, 1584).

İvan III’ün torunu olan İvan IV (Kor­kunç İvan) de büyükbabası gibi Rus topraklarını Moskova’nın egemenliği altına almaya çalıştı. Babası Vasiliy III’ün 1533’te ölümü boyarların naip­liğinde buhranlı bir döneme yol açtı; İvan, o dönemde henüz üç yaşınday­dı. 1542’den başlayarak Moskova metropoliti Makariy, o döneme kadar, ana babasından kalan malları saçıp savuranlara karşı duyduğu kinle ye­tişen sert ve acımasız mizaçlı genç prensin eğitimini üstlendi. Ona, monarşik iktidarın gücünü, Ortodokslu­ğun merkezi olan Moskova’nın koru­yuculuk görevini öğretti. 1547’de Ma­kariy’in elinden hükümdarlık tacını giyen, böylece eskiden basileus’lara ve hanlara verilen çar sıfatını elde eden İvan IV, bir ay sonra bir boyar kızı olan Anastasia Romanov’la evlendi. İvan’ın hükümdarlığı reformlarla baş­ladı. Halkın bir önceki yönetimle ilgili şikâyetlerini dinlemek amacıyla 1549’da yüksek düzeyde din adamla­rından, komutanlardan ve çeşitli alan­lardaki görevlilerden oluşan bir meclis topladı. 1550’de, yargılama usul­leri ile yargıçların ve tanıkların so­rumluluklarıyla ilgili daha kesin olan yeni bir yasa çıkardı. 1551’de dinsel bir kuruldan ahlak, kamu ve din ya­şamındaki düzensizlikle ilgili sorunla­rı incelemelerini istedi; önerilen çö­zümler de gerçek bir din yasasında bir araya getirildi.

Korkunç İvan

Moskova’nın izlemek istediği büyük­lük siyaseti gereği ordunun güçlendi­rilmesi zorunlu hale gelmişti. İvan IV, İvan III tarafından örgütlenmiş olan ordudan en iyi 1.550 subay seçerek eyalet soylularına hizmet etmeleri için başkentin çevresine yerleştirdi. İvan III zamanında topçu kuvvetleri İtal­yan eğitmenler ve dökümcüler tara­fından kurulup donatılmışlardı; İvan IV’se yeni arkebüzcü birlikler ve bir istihkâm birliği oluşturdu.

Korkunç İvan’ın Fetih Siyaseti

Bu tarihten sonra İvan IV, göz diktiği toprakları fethe başladı. Önce Müslü­manların elinde bulunan Kazan’a sal­dırdı ve kenti kuşattıktan sonra ele ge­çirdi (1552). Hazar Denizi kıyısındaki Astrakhan 1554’te ele geçirildi ve 1556’da Rusya’ya bağlandı. Birçok uyruk da Moskova’ya bağlanmayı ka­bul etti. O zamana kadar devlet, bas­kısına boyun eğmeyen Don Kazakla­rı, çara uzlaşma önerisinde bulundu­lar. Devletin örgütlenmesi ve Müslü­man Doğu’ya karşı savaşımdan son­ra İvan IV’ün üçüncü uğraşı Batı’ya açılma oldu. Batı yolu, Rusya’nın ça­ğın tekniklerine ve modern silahlan­maya açılmasından korkan komşu devletler tarafından kesilmişti. İvan IV, 1547’de yüze yakın Alman mühendis ve zanaatçıyı hizmetine aldı; Baltık kökenli baronlar bunların Rusya’ya gitmelerini engellediler. 1555’te İvan IV, Londra’daki Moskovi Kumpanyası’na bazı yetkiler ve Moskova ile Vologda’da ticaret acenteleri aç­mayı öngören bir ayrıcalık belgesi verdi. 1554’te İsveç kralı Gustaf I Vasa’yla Rus tüccarlarına Flandre, İn­giltere ve Fransa yolunu, İsveçlilere de Hindistan ve Çin yolunu açan bir ortak çıkar anlaşması imzaladı.

Korkunç İvan

1560 yılından sonra İvan IV’ün hü­kümdarlığında ikinci bir dönem baş­ladı. Bu dönem boyunca İvan IV’ün benimsediği tutum kendisine Korkunç lakabının takılmasına neden oldu. Gerçekten de, 1560 yılında, danış­manları olan papaz Silvestr’i ve Adaşev’i uzaklaştırdı. Gene aynı yıl genç karısını kaybetti.Tahttan vazgeçtiği­ni açıkladıktan sonra, Rusya’da ken­disine adamları (opriçniki) tarafından yönetilen özel bir arazi verilmesi ko­şuluyla sözünü tuttu. İktisadi bakım­dan çok güçlü bölgelerden oluşan bu arazi, yavaş yavaş ülkenin yarışım kendine kattı. Böylece doğuştan gelen eski aristokrasi yıkıldı ve yerini çara bağlı küçük soylu sınıfa bıraktı. Bu toplumsal devrimin yanı sıra oluşan bir zorbalık yönetimi Kilise’yi, boyar­ları ve eski özgür kentleri sarstı. İvan IV, bir sinir krizi sırasında büyük oğ­lunu bile öldürdü (1581).

Bu dönem, dışta Baltık yoluyla Batı’ya açılma girişimindeki başarısızlık­la kendini gösterdi. Ama Sibir­ya Hanlığı fethedildi. 1584’te İvan IV’ün ölümü, fetihler ve genişleme döneminin sonu ile karışık yeni bir dönemin başlangıcı oldu.

Hadi Paylaş!