Meclis İçtüzüğü Nedir? Nasıl Oluşturulur ve Kabul Edilir? Meclis, çalışmalarını, Anayasaya ve kendi yaptığı içtüzüğe göre yürütür (madde 95/1). Meclis İçtüzüğü, Meclisin çalışma düzenini gösteren kurallardan oluşur. Meclis, İçtüzüğünü, Anayasaya uygun olmak koşulu ile serbestçe yapar. Anayasaya göre, İçtüzük kuralları, siyasal parti gruplarının Meclisin tüm etkinliklerine, üye sayısı oranında katılmalarını sağlayacak biçimde düzenlenir (madde 95/2).
İçtüzük deyimi, yalnız yasama meclislerinin çalışmalarını düzenleyen metinler için kullanılmamaktadır. Anayasanın 149. maddesi uyarınca, Anayasa Mahkemesinin çalışma biçimi, kendi çıkardığı içtüzükle düzenlenmiştir. Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin de, kendi çıkardığı bir içtüzüğü vardır.
Meclis, İçtüzüklerinin konusu, yasama meclislerinin çalışmalarını düzenlemektir. Bu nedenle içtüzüklere, meclis çalışmalarıyla ilgili olmayan kurallar konulamaz.
Yasama Meclisinin, kendi çalışmalarını İçtüzükle düzenleme yetkisi, Anayasaya dayanmaktadır (madde 95).
İçtüzüğün nasıl yapılacağına ilişkin kurallar, Anayasada yer almamıştır. Buna karşılık içtüzükte değişikliklerin nasıl yapılacağı, İçtüzükte belirtilmiştir (İçtüzük m. 181). Milletvekilleri, İçtüzükte değişiklik yapılması önerisinde bulunabilirler. Bu öneriler, Anayasa Komisyonunda incelendikten sonra, Komisyon raporu temel alınmak üzere, genel kurulda sonuçlandırılır.
Anayasa Mahkemesine göre, bir konunun içtüzükte olabilmesi için, o konunun parlamento çalışma alanı içinde olması şarttır. Meclisler görev ve yetkileri içinde olmayan konuları, içtüzük hükümleriyle düzenlenmesi ve o yoldan Meclislerin görev alanı içine sokulması olanaksızdır. (Anayasa Mahkemesinin 2.3.1965 gün ve E. 64/19, K. 65/11 sayılı kararı, AMKD. 3, s. 49.)
1982 Anayasasına göre oluşan Türkiye Büyük Millet Meclisi, kendi içtüzüğü yapılıncaya kadar, 5 Mart 1973 tarihli Millet Meclisi İçtüzüğünü kullanmıştır. 16 Mayıs 1996 gün ve 424 sayılı Meclis kararı ile, içtüzükte bir seri değişiklik yapılmış, yeni içtüzük 1.6.1996’da yürürlüğe girmiştir. (R.G. 24.5.1996-22645).
İçtüzük, Meclis kararı olarak Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girer. İçtüzüğün Anayasaya uygunluğunun denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır. Anayasaya göre, Meclis içtüzüğü de yasalar gibi, Resmi Gazete’de yayımlanmalarından başlayarak altmış gün içinde, Anayasa Mahkemesince iptal davasına konu olabilir (m. 148). Anayasa Mahkemesi, çeşitli kararlarında Meclisin karar adı altındaki işlemlerinden, içtüzük hükümleri niteliğinde olanlarını denetleme kapsamına alarak sorunu çözümlemiştir. Anayasa Mahkemesi, ülkemizde konuşlandırılan çok uluslu gücün görev süresinin uzatılmasına ilişkin Meclis Kararının, toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğu sağlanmadan alındığındandır, eylemli bir içtüzük niteliğinde kabul ederek incelemiş ve Anayasanın 96. maddesine aykırı bularak Meclis kararım iptal etmiştir (Anayasa Mahkemesinin 14.5.1996 gün ve E. 96/21, K. 96/15 sayılı kararı; R.G. 19.6.1996-22671).
Son Yorumlar