Rıfat Ilgaz Hayatı Şiirleri ve Başlıca Eserleri

Türk yazan (Cide, 1911). Kastamonu Öğretmen Okulu’nu (1930) ve Ankara Gazi Eğitim Enstitü­sü Türkçe Bölümü’nü (1938) bitiren Rıfat İlgaz, türkçe öğretmem olarak Adapazarı ve İstanbul’da çalıştı.

Rıfat Ilgaz Şiirleri

İlk şiirleri, Kastamonu’da yayımlanan Nazikter ve Açıksöz dergilerinde çık­tı (1927). Ama Rıfat İlgaz’ı asıl tanı­tan şiirleri Oluş, Yücel, Varlık gibi dergilerde yayımlanan şiirleri oldu (1930-1939). Daha sonra şiirlerini Yurt ve Dünya, Ant, Gün, Yeryüzü, Beraber. Yelken, Türk Solu, Yeni Der­gi, Yansıma, Gelecek gibi dergilerde yayımladı. Duygu yükü ağır basan öl­çülü, uyaklı ilk şiirlerinden sonra gerçekçdiğe yönelen Rıfat Ilgaz geçimini sağlamak için didinen, yaşama sava­şı veren dar gelirli insanların acılarını, umutlarını, küçük sevinçlerini, konuşma dilinin olanaklarından yararlanarak yalın bir biçimde dile ge­tirdi (Yarenlik, 1943). Aynı bakış açı­sı içinde ama daha eleştirici bir tavır­la yazdığı şiirlerini de Sınıf adlı kitap­ta derledi (1944); bu kitap nedeniyle kovuşturmaya uğrayarak tutuklandı ve altı aya hüküm giydi. Serbest bırakıldıktan sonra atandığı Boğazlıyan Ortaokulu’ndaki görevinden ayrılarak gazeteciliğe başladı (1948). Markopaşa, Malumpaşa, Merhumpaşa gibi si­yasal gülmece dergilerinde yazı işleri müdürlüğü yaptı. Yaşadıkça (1947), Devam (1953) ve Üsküdar’da Sabah Oldu (1954) adlı şiir kitaplarında top­ladığı bu dönemdeki şiirlerinde, top­lumsal içeriğin yanı sıra yergi ve eleş­tiri öğesine ağırlık verdi. 1952’de Adem baba adlı gülmece dergisini çı­kardı. Devam kitabından ve gülmece yazılarından ötürü yargılanarak hü­küm giydiyse de cezası bağışlandı.

Gülmece Öyküleri Ve Romanları

1950’den sonra şiirin yanı sıra gülme­ce alanında da ürünler veren Rıfat Ll­gaz’ın yazı ve öyküleri Dolmuş, Taş, Şaka, Külah, Karikatür, Yeni Gazete gibi dergi ve gazetelerde, Raif Işık, Stepne gibi takma adlarla ya da im­zasız olarak çıktı. Bunun nedeni.asıl uğraşı olarak şiiri kabul etmesi, gül­mece öyküleriniyse geçimim sağlamak üzere yazmasıydı. Bu tür öykülerini topladığı ilk kitapları 1957’de yayım­landı: Radarın Anahtarı (1957); Don Kişot İstanbul’da (1957). Genellikle toplumsal bozuklukları, çarpıklıkları eleştirici bir dille sergileyerek, top­lumcu gülmecenin önemli adlarından biri olan Rıfat Ilgaz, 1959’da yayım­lanan Hababam Sınıfı adlı ya­pıtıyla gülmece alanında yaygın bir üne kavuştu. Yatılı bir okulda geçen olayları anlatan ve eğitim sistemine, gülmece düzleminde bazı eleştiriler getiren bu yapıt, sahneye (1966) ve perdeye de uyarlandı (1975). Aynı tek­nikle yazdığı Bizim Koğuş (1959)’taysa hastane konusunu işleyerek, hastane­lerin durumuna, biraz gülmeceye, bi­raz karagülmeceye yaslanan eleştiri­ler getirdi. Öte yandan, genellikle ken­di yaşamından ya da doğduğu yöre­den kaynaklanan konularda yazdığı romanlarında da toplumsal gerçekle­ri yalın bir dille ve yerel söyleyişlerle anlattı. Gülmece öykülerinde olduğu gibi bu romanlarda da gözlemlerinden yararlandı; olayların doğal akışı için­de, gülünecek yanları, fazla abartma­dan öne çıkartarak, “acı acı gülüm­seten” bir gülmece anlayışı içinde yazdı. Yazarın adına “Rıfat Ilgaz Cide Edebiyat Ödülü” kurulmuştur.

YAZ GELİYOR

Hepimize geçmiş olsun
Atlattık bu kışı da burnumuz kanamadan
Sıkıntımız kalmadı soğuktan yana
Oduna bundan sonra
Çamaşırdan çamaşıra iş düşecek
Kömüre misafirden misafire Lüzum kalmadı tencerenin kaynamasına
Açtı gözlerini güneşe soğanlar
Su yürüdü domateslere
Artık kömürlüğün önünden geçmek
Ne beni korkutacak ne oğlumu
Bir türlü gözü doymayan sobamızı
Hapsedeceğiz merdiven altına
Çoluk çocuk sokaklara dökülecek
Söğüt dalından atına atlıyan oğlum
Fethedecek Aksaray’ı baştanbaşa
Asılacak nerde görürse kuyruğuna
Bizi bütün bir kış unutan sütçü beygirinin
İstediğimizi vermiyen mahalle bakkalının
Korkarım indirecek camlarını
Sonra arkasına düşecek
Mahalleye şarkılarla giren
Kiraz sepetlerinin

Rıfat Ilgaz’ın Başlıca Eserleri

Şiirleri: Yarenlik (1943); Sınıf (1944); Yaşadıkça (19471; Devam (1953); Üsküdar’da Saban Oldu (1954); So­luk Soluğa (yeni şiirler ve önceki kitaplarından seçmeler, 1962); Karakılçık (1969); Uzak Değil (1940-1971 arasındaki şiirlerinden seçmeler, 1971); Güvercinim Uyur mu? (1974); Kulağımız Kirişte (1983); Bü­tün Şiirleri (1983).

Romanları: Karadenizin Kıyıcığında (1969; oyun olarak 1965); Karartma Geceleri (1974); Sarı Yazma (1976): Yıldız Karayel (1981; 1982 Madaralı Roman Ödülü ve Orhan Kemal Ro­man Ödülü); Apartıman Çocukları (1984).

Gülmece öyküleri: Radarın Anahtarı (1957); Don Kişot İstanbul’da (1957); Kesmeli Bunları (1962); Nerde O Eski Usturalar(1962); Saksağanm Kuyruğu (1962); Şevket Usta’nın Kedisi (1965); Geçmişe Mazi (1965); Gari­bin Horozu (1969); Altın Ekicisi; Palavra (1972); Tuh Sana (1971); Çatal Matal Kaç Çatal (1972); Bunadı Bu Adam (1972); Keş (1972); Al Atını (1972); Hababam Sınıfı Bas­kında (1972); Hababam Sınıfı Uya­nıyor (1972); Sosyal Kadınlar Partisi (1983); Çalış Osman Çiftlik Senin (1983); Meşrutiyet Kıraathanesi (1988).

Gülmece romanları: Hababam Sınıfı (1959); Bizim Koğuş (1959).

Oyunları: Karadenizin Kıyıcığında (1965); Hababam Sınıfı(1967); Haba­bam Sınıfı Sınıfta Kaldı (1971; İbiş adh oyunuyla birlikte).

Çocuk kitabı: Öksüz Civciv (1979); acaksız Kamyon Sürücüsü (1980); Bacaksız Sigara Çocukları (1980); Bacaksız Paralı Atlet (1981); Can­kurtaran Yılmaz (1983); Küçük Çek­mece Okyanusu (1983).

Anı: Yokuş Yukarı (1982); Biz de Ya­şadık (1984); Kırk Yıl Önce, Kırk Yıl Sonra (1986).